پژوهشي در اعتبارسنجي روايت «معائش عباد» با تكيه بر آراي فقيهان امامي

Research on Validation of Narrations about “Maʿaʾish alʿIbad” Based on the Imami Jurist Viewpoint

هرچند بنابر آگاهي‌هاي موجود كتاب تحف‌العقول از جمله منابع حديثي متقدم است كه به دست علي بن حسن بن شعبة حَرّاني ـ معاصر شيخ صدوق (م 381ق) ـ تأليف شده است, اما نخستين اشاره‌ها به آن در آثار سده‌هاي دهم و يازدهم هجري ديده مي‌شود. نقل حديث «معائش عباد» از اين كتاب در المكاسب شيخ انصاري (م 1281ق) موجب شهرت بيشتر تحف‌العقول در محافل فقهي گرديد. فاصلۀ زماني تدوين كتاب تا نخستين اشاره‌ها به آن از يكسو و نبود طريق متصل تا مؤلف از سوي ديگر در كنار ناشناخته بودن او و فقدان سند روايات كتاب سبب بي‌اعتباري احاديث آن، از جمله حديث مذكور نزد برخي فقيهان شده است. در مقابل، برخي فقها شهرت حديث را جبران كنندۀ ضعف سندي آن قلمداد كرده و موافقت محتواي حديث با قواعد عقلي و نقلي را دليلي بر اعتبار آن دانسته‌اند. اين نوشتار مي‌كوشد با طرح و بررسي موافقان و مخالفان اعتبار اين حديث دربارۀ اعتبار اين حديث و كتاب تحف‌العقول سخن گويد.

Although Tohaf al-Uqoul , written by Ibn Shubeh Harrani, is one of the old book in hadith, the first mention to this book is in tenth and eleventh centuries. Narrating of hadith regarding “Maaesh Ibad” from this book by sheikh Ansari in his book, Makaseb, caused this book be more famous especially in juridical circle. Because of some factors this book was remain unknown: long interval between writing of the book and its appearance, lake of connected track, being unfamiliar and lack ofchain in the Hadith and so on. On the other hand, some jurists believe that thesehadiths are so famous and its fame and agreement with the intellectual and narrative bout the book and validity of this genre of hadith.