عوامل جغرافيايي و سياسي مؤثر بر مكان گزيني پايتخت ادريسيان در فاس

Geographical and Political Factors Affecting Location of Idrisid Capital in Fes

فاس يكي از مهمترين، متمايزترين و تأثيرگذارترين پايتخت­ ها در گستره­ ي تمدن اسلامي در مغرب الاقصي است كه توسط ادريس‌بن‌ادريس‌بن‌عبدالله (213-187ق./ 828-803م) در ميانه سال‌هاي 193-192 ق. تأسيس گرديد. ميزان تأثيرگذاري فرهنگي و تمدني فاس در مغرب الاقصي معلول عواملي چند از جمله مكان­ گزيني ژرف نگرانه و دقيق آن ‌مي‌باشد. بر اين اساس پژوهش پيش رو به بررسي علل و عوامل جغرافيايي و سياسي مؤثر بر اين مكان­گزيني مي­پردازد. پژوهش به اين نتيجه دست يافت كه عوامل بازدارنده و تهديدآفرين سياسي و جغرافيايي در درون و بيرون قلمرو حاكميتي ادريس دوم او را برآن داشت كه پايتخت خود را از شهر تا اندازه­اي دور و غيرراهبردي وليلي به عنوان مركز سياسي بربرهاي اوربه در نزديكي قلمرو امويان اندلس به نقطه­ اي مركزي در قلب مغرب­ الاقصي انتقال دهد. وي در اين مكان­ گزيني موفق شد علاوه بر فاصله گرفتن از مركز رؤساي جاه ­طلب قبيله اوربه و استقرار در پايتختي مستقل با ساختارو ماهيتي جديد و نيز مصونيت نسبي در مقابل حملات احتمالي امويان اندلس (422‌-138 ق.‌/‌756ـ1031 م)، با استقرار در مياني ­ترين نقطه مغرب­الاقصي ضمن رصد مناطق مهم و استراتژيكي مغرب­ الاقصي و مغرب­ الاوسط و حركات حكومت­هاي رقيب بنورستم (‌161- 296ق./ 778- 909م)و بنو‌مدرار(155-366ق./‌ 823‌ـ977 م)‌، بر بخش­هايي از اقيانوس­اطلس نيز نظارت داشته باشد. در اين مكان­ گزيني برخورداري از موقعيت ممتاز تجاري و سوق ­الجيشي، موقعيت ممتاز زيست­ محيطي و نيز مسائل دفاعي براي دستيابي به پايتختي ماندگار و تأثيرگذار در نظر گرفته شده بود.

Fes is one of the most important, most distinctive and most influential capitals in the Islamic civilization in al-Maghreb al-Aqsa, established by Idris ebne Idriss ebne Abdullah (Armindokht Amin[1] Fatemeh Janahamadi 803-828 AD) in the middle of 808-809 AD. The cultural and civilization influence level of Fes in al-Maghreb al-Aqsa is impacted by factors such as its deep and precise location. Accordingly, this research tries to examine the geographic and political factors influencing this location. The results of the research show that the political and geographic threats and deterrents inside and outside the sovereignty led Idris II to transfer his capital from the remote and non-strategic city “Walilay” as the political center of the barbarians of Urabeh near the realm of Umayyad of al-Andalus to the central place at the heart of al-Maghreb al-Aqsa. In this regard, he could find a relative immunity, in addition to getting away from the center of the ambitious chiefs of Urabeh tribal and settling in an independent capital with a new structure and nature against the possible attacks of Umayyads of al-Andalus (756-1031 AD). By deployingin the middle of al-Maghreb al-Aqsa observing important and strategic areas of al-Maghreb al-Aqsa and al-Maghreb al-Awsat, and movements of rival regimes such as Benurustam (778-909 AD) and Benuemedrar (823-977 AD), he was able to monitor parts of the Atlantic. In this location, enjoying a privileged position in commercial and strategic planning, a privileged environment and defensive issues were taken to achieve a lasting and influential capital.