گذار از فرد كنشگر به شهروندي عامليتي تمهيدي براي نارسايي مباني انساني شناسي رهيافت قابليت «آمارتيا سن »

Transition from Agency of Actors to Citizenship Preparation for Inadequacy of Philanthropist Principles of Capability Approach

رهيافت قابليت هر چند در نقد مباني هنجاري و اخلاقي اقتصاد، به ويژه اقتصاد رفاه و توسعه از دهه 80 ميلادي توسط «آمارتيا سن» به حوزه هاي دانشگاهي راه يافت، با سرعت زيادي توانست در بيشتر حوزه هاي علوم انساني بسط قابل توجهي بيابد. يكي از مهم ترين دغدغه هاي اين رهيافت، به حاشيه رفتن انسان از محور توسعه و رفاه بوده است و نقد عمده اي كه اين رهيافت بر ديگر رويكردها وارد مي كرد، در نظر گرفتن انسان به مثابه موجودي منفعل در آنها بوده است. به عقيده برخي از منتقدان، اين رهيافت هر چند تلاش كرد مفهوم جديدي از انسان در حوزه اقتصاد ارائه دهد، نتوانست از انسان اقتصادي جريان رايج علم اقتصاد پا فراتر نهد و تنها توانسته است مفهومي انساني تر از توسعه ارائه دهد، نه توسعه براي انسان ها. عمده نقدهايي كه بر مباني انسان شناسي اين رهيافت وارد شده است، شامل سه نقد نارسايي مفهوم انسان، پيشاسياسي - اجتماعي بودن و در نهايت فردگرايي روش شناختي است. در اين مقاله سعي مي شود ضمن پاسخ به اين سه نقد مبتني بر تعريف عامليت كه آمارتيا سن در رهيافت خود آن را بسط داده است، با گذار از عامليت كنشگر به شهروندي عامليتي، تمهيدي نظري- فلسفي براي نارسايي مباني انسان شناسي رهيافت قابليت تدوين گردد.

Although Amartya Sens capability approach initially emerged in academic area as a critique to normative and ethical economic foundations, especially welfare economics in 1980s, it has been employed extensively in the context of human development. One of the main concerns of this approach was the marginalization of human being from the axis of development and well-being and its main critique to others was to consider human as a passive being. Some critics have suggested that, although this approach attempted to introduce a new concept of human beings in economic area, it could not go beyond the current economical human of economics and it just provided more humane conception of development than development for human beings. The majority of criticisms of anthropological basis of Sens approach include three critiques of misinterpretation of human notion, being pre-socio political and methodological individualism. In this paper it's attempted to response to these three critiques based on the definition of agency which Sen has expanded in his approach and then design a theoretical-philosophical agency for misinterpretation anthropological foundation of capability approach by transition from agency (of actors) to citizenship