مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - ارزيابي و پهنه بندي شاخص‌هاي اقليمي مؤثر در فعاليت نيروهاي نظامي و انتظامي در مناطق مرزي ايران و افغانستان

چكيده فارسي :

زمينه و هدف: شرايط اقليمي و ازجمله آب‌وهوا بر تمام فعاليت‌هاي انسان و از جمله فعاليت‌هاي نظامي و انتظامي تأثير ميگذارد و بنابراين فرماندهان اين نيروها نيازمند شناخت درست عناصر اقليمي و محيطي هستند. اين پژوهش باهدف ارزيابي و پهنه‌بندي شاخص‌هاي اقليمي در مناطق مرزي ايران و افغانستان ازنظر فعاليت‌هاي نظامي و انتظامي صورت گرفته است. روش: اين پژوهش از نظر هدف كاربردي و از نظر شيوه اجرا پيمايشي است. براي اجراي پژوهش، تمامي ايستگاه‌هاي سينوپتيك موجود در مرز ايران و افغانستان بررسي و از بين آن‌ها اطلاعات يازده ايستگاه كه داراي طول دوره آماري بالاي 30 سال بودند، انتخاب و داده‌هاي اقليمي مربوط به پارامترهاي دما، رطوبت نسبي، سرعت و جهت باد، ابرناكي، ميدان ديد، بارش باران و برف در دوره روزانه و ماهانه جمعآوري و با كمك الگوي AHP شاخص‌هاي تأثيرگذار وزن دهي و با استفاده از نرم‌افزار GIS نقشه‌هاي اقليم نظامي تهيه و مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفت. يافتهها و نتايج: نتايج پژوهش نشان داد كه به‌طوركلي مطلوبيت اقليم نظامي در منطقه شرق كشور در ماه‌هاي گرم سال و فصل تابستان نسبت به ماه‌هاي سرد و معتدل سال پايين مي‌باشد به‌گونه‌اي كه كمترين مطلوبيت براي عمليات نظامي در سطح منطقه مربوط به ماه‌هاي تير و مرداد است كه در بين پارامترهاي اقليمي تأثيرگذار در كاهش مطلوبيت مي‌توان به دماهاي بالا، سرعت باد و طوفان‌هاي همراه با گردوخاك و محدوديت ديد اشاره كرد. در بين ايستگاه‌هاي منطقه شرق كشور، كمترين مطلوبيت اقليم نظامي با مقادير كمتر از 45 درصد مربوط به ايستگاه‌هاي زابل و زهك است كه تحت تأثير بادهاي 120 روزه سيستان قرار مي‌گيرد. اين در حالي است كه ايستگاه‌هاي قائن، تربت‌جام و تربت‌حيدريه، مطلوبيت اقليم نظامي بيشتري نسبت به بقيه مناطق در فصل تابستان دارا هستند. بيشترين مطلوبيت اقليم نظامي در سطح منطقه در طول سال نيز مربوط به ماه‌هاي مهر، آبان، اسفند و فروردين است. در بين ايستگاه‌هاي منطقه نيز ايستگاه‌هاي كاشمر و بيرجند در اين ماه‌ها از مطلوبيت اقليم دفاعي بيشتري نسبت به بقيه برخورداراند.