مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي عوامل تاثيرگذار در انعقاد معاهدة صلح آماسيه در مرزهاي غربي ايران

چكيده فارسي :

زمينه و هدف: مرز ايران و عثماني، با وجود بيش از دو سده روابط مسالمتآميز سلاطين اوليه عثماني با صوفيان طريقت صفوي در اردبيل و اشتراكات فراوان فرهنگي، تاريخي و ديني، به مدت چهل و يك سال از نبرد چالدران (920ه.ق/1514م)، تا انعقاد معاهده صلح آماسيه (962ه.ق/1555م) دچار بحران بوده است. هدف اين مطالعه، بررسي علل ناآرامي در مرزهاي غربي ايران و تحليل نقش عوامل جغرافيايي، مقاومت‌هاي مرزنشينان و تاكتيك‌هاي نظامي شاه طهماسب صفوي در دفع حملات نظامي عثماني‌ها و انعقاد معاهده صلح آماسيه بين ايران و عثماني است. روش: اين پژوهش از نوع مطالعات تاريخي است كه به روش توصيفي، تحليلي انجام شده است. در روش توصيفي، تحليلي، با استفاده از گزارش‌هاي تاريخي، بخش‌هايي از نقل، به منظور تحليل و بررسي دقيق مورد استفاده قرار مي‌گيرند، اگرچه اساس كار، تحليل محتوايي مطالب و استخراج نتايج است. منابع تاريخي اين مقاله، منابع دست اول صفويه و عثماني و مطالعات مورخان و نويسندگان تركي و فارسي در بازه زماني سال 930ق/1524م تا 962ه.ق/1555م است. يافته ها و نتايج: پژوهش نشان داد كه شرايط اقليمي مرزهاي غربي ايران از جمله: كوهستاني بودن منطقه و درنتيجه عدم تحرك درست توپخانه عثماني‌ها در اين مناطق و برف و سرما، مقاومت مرزنشينان و شخص شاه طهماسب با بهره‌گيري از عقل و متون ديني در استفاده از تاكتيك‌هاي مناسب و مؤثر جنگي، در انعقاد معاهده صلح آماسيه نقش داشته است و اين حادثه الگوي تاريخي مناسبي در حفظ مرزهاي ايران و مناسبات مسالمت آميز در جهان اسلام محسوب مي‌شود، چراكه به پايان چهل و يك سال رابطه خصومت آميز، برقراري ثبات و آرامش 24 ساله، تعيين حدود و ثغور مرزهاي طرفين و قبول موجوديت سياسي و جغرافيايي ايران از سوي عثماني‌ها انجاميد.