تحليل عرفاني عبوديت دادار، ستودن داد و زدودن بيداد در شاهنامه فردوسي

در اين مقاله، سعي شده است كه با بررسي متن اصلي و نيز لايه‌ها و زواياي دروني و بروني اثري سترگ به نام «شاهنامه» بر شناختي ولو نسبي و محدود از نوع تفكّر و بينش سراينده‌ آن (فردوسي) در سه بخش: عبوديت دادار، ستودن داد و زدودن بيداد دست يافت كه اين جانب از آن، به سرمايه‌ معنوي انساني تعبير مي‌كند و با بهره‌گيري از روش تحليل محتوايي كه استخراج و جمع‌آوري داده‌ها و در نهايت، استنتاج علمي و روشمند از مباحث است، بتوان اين مهم را باز شناخت. پس از آن، دريافته شد كه در بين اين عناصر سه‌گانه، آن‌چنان لازميّت و ملزوميّتي است كه انفكاك آن‌ها از يكديگر، ناممكن كه نامتصّور است؛ بدين معني كه پي آيند عبوديت دادار، ستودن داد و برآيند احراز اين دو، ستيز با بيداد است؛ بدين‌سان بايد اذعان داشت كه در همان زمان، حكيم توس، در جستجوي جامعه‌ آرماني بوده، آن را طبيعي مي‌دانسته است و اين، در تطبيق با مصاديق قرآني نيز امري فطري است و جوامع مدني هم به تعبيري، آن را حقوق بشري مي‌نامند كه اين پژوهش، درصدد شناخت و بازيابي اين عناصر است كه فره‌ ايزدي و فرهمندي، فراهم آورنده‌ عزّت و سربلندي است و خودخواهي و ناسپاسمندي، پديد‌آورنده‌ ذلّت و دردمندي است. او هرگز ايراني را، متعدّي به حقوق ديگران ندانسته است و اين را مي‌بايد، متأثّر از عبوديت دادار دانست.