مقامات حضرت ابراهيم در متون عرفاني منثور فارسي (تا قرن ششم) با تكيه بركشف الاسرار

حضرت ابراهيم در قرآن مجيد به عنوان مسلماني موحد و يكتاپرست معرفي شده است. او پيامبري است كه چندين بار مورد ابتلاء قرار گرفت و هربار سربلند از آزمايش الهي به خداوند تقرب جست تا جايي كه به مقام خليل اللهي نائل آمد. داستان زندگي او در چندين سوره قرآن، به طور پراكنده اما مفصل ذكر شده است. داستان پيامبران در قرآن، اين امكان را براي عرفا فراهم مي كند تا به شرح احوال و مقامات طريق عرفان بپردازند. از اين منظر، عرفا در تفاسير و كتب عرفاني خود، حضرت ابراهيم را نه در مقام يك پيامبر بلكه به منزله‌ي الگويي كلي از سالكي روحاني مورد توجّه قرار مي دهند و با تأمل در حوادث زندگاني وي از قبيل «مناظره ابراهيم با بت پرستان و هذا ربي گفتن، درخواست ديدن زنده شدن مردگان، رد كردن مدد جبرئيل و سرد شدن آتش بر وي» مقاماتي چون طلب، جمع و تفرقه، انس، تفريد و تجريد، يقين، توكل، تسليم و خلت را براي او در نظر مي گيرند. از آن جا كه ميبدي در تفسير كشف الاسرار بيشترين توجه را به مقامات انبيا داشته است در اين مقاله ـ با تكيه بر اين تفسيرـ با بررسي جايگاه حضرت ابراهيم(ع) در متون عرفاني منثور فارسي تا قرن ششم، به جمع بندي نظر عرفا درباره پنج مقام طلب، جمع و تفرقه، توكل، تسليم و خلت مي‌پردازيم.