تحليل هرمنوتيكي نهج البلاغه، دريچه اي به روي انسان معاصر

Hermeneutic Analysis of Nahjul Balaghah: A Small Door to Contemporary Man

امروزه هرمنوتيك به‌علت توجه ويژه به مقولة زبان و تفسير، به كانون اصلي تفكر معاصر تبديل شده ‌است و دانش‌هايي نظير الهيات، ارتباطي گسترده‌تر با مقولة زبان يا فهم متن يافته‌اند. در واقع انسان از حيطۀ «فهميدن» است كه به حيطۀ «عمل» گام مي­ نهد و اين امر ضرورت بازبيني در اصول فهم متون راهبر (متون ديني) و ازجملة آنها، نهج‌البلاغه را هرچه بيشتر آشكار ساخته است؛ چنان­ كه بتواند پاسخگوي بخشي از نيازها و سؤال‌هاي ديني انسانِ عصر حاضر باشد. البته نهج‌البلاغه مانند تمامي متون و كتاب‌هاي ديگر هنگام مراجعه و استفاده صامت و نيازمند تفسير مي‌باشد كه قطعاً در اين راستا خوانش ­هاي متعددي هم پديد خواهد آمد، لذا جهت ارزيابي فهم‌ها و خوانش‌هاي گوناگون از متن، ملاك‌هايي مورد نياز مي‌باشد تا تفاسير صحيح از تفاسير نادرست مشخص گردد در غيراين‌صورت اصل تفسيرپذيري در مواجهه با اين قرائت‌هاي گوناگون به تكثر بي‌ضابطه و در نتيجه به نيهليسم هرمنوتيكي منجر خواهد شد كه منتهي به عدم‌معناداري متن موردنظر خواهد شد و هرگز فهم معناي مقصود مؤلف، امكان‌پذير نخواهد بود. ضرورت بررسي هرمنوتيكي نهج‌البلاغه زماني آشكارتر مي‌شود كه جايگاه «امام علي(ع)» به‌عنوان پايگاهي فكري، فرهنگي، ادبي و اسلامي مدنظر قرار گيرد. اين پژوهش درصدد است با تكيه بر روش توصيفي- تحليلي، روشي براي تحليل هرمنوتيكي نهج‌البلاغه ارائه دهد كه برگرفته از هرمنوتيك عام شلايرماخر است. علم هرمنوتيك، فن فهم گوينده است در آن‌چه گفته است، اما زبان همچنان كليد است. با پذيرفتن رابطة سازمندِ ميان سبك و انديشه و در نظرگرفتن نحو به‌عنوان سازندة انديشه و حامل آن، ميان ساختارهاي نحوي جمله‌ها، با نوع سبك، پيوند استوار خواهيم يافت. اين پژوهش چنان‌چه از اسم آن برمي­آيد صرفاً دريچه‌اي و نگاهي به موضوع تحليل هرمنوتيكي نهج‌البلاغه است و پرداختن به جزئيات اين مطلب مجالي گسترده ­تر مي طلبد.

Nowadays hermeneutics is turned into the focal point of contemporary thought due to its special attention to the idea of language and interpretation so that some knowledge subjects such as theology have obtained greater relationship with language or understanding contexts. In fact, it is through the concept of "understanding" that man steps into the realm of "action". This has further disclosed the necessity of reviewing the principles of leading texts – religious ones – including Nahjul Balaghah so that it could turn out to be responsive to a portion of needs and religious questions of contemporary man. The necessity of hermeneutic analysis of Nahjul Balaghah is more apparent when the position of "Imam Ali" is considered as the mental, cultural, literary, and Islamic base. This paper tries to briefly offer an approach for hermeneutic analysis of Nahjul Balaghah, stemmed from that of Schleiermacher in general. Hermeneutics is a skill to understand the speaker for what he has said; nevertheless, language is still the key. By accepting the structural relationship between the style and idea, and regarding syntax as the creator of idea and its bearer, we will have a sustainable bond between syntactic structures of sentences and the style.