تأثير نظريه انتقادي بر نظريه‌پردازي در حوزه مطالعات برنامه‌درسي

هدف پژوهش حاضر، تبيين نظريه‌هاي منبعث از نظريه انتقادي در حوزه مطالعات برنامه‌درسي و كاربردهاي آن است. روش مورد استفاده در اين پژوهش، توصيفي- تحليلي و براي دستيابي به داده‌هاي معتبر از روش بررسي مستندات بهره گرفته شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه نظريه‌هاي كليدي منبعث از نظريه انتقادي شامل، نظريه بازتوليد، نظريه مقاومت و برنامه‌درسي پنهان مي‌باشند. نظريه بازتوليد به دنبال ارائه اين ايده است كه نظام تربيتي در پوشش برنامه‌درسي با فراهم كردن شرايطي خاص به بازتوليد فرهنگ موجود پرداخته و در خدمت ايدئولوژي حاكم است. برنامه درسي پنهان به اين امر اشاره دارد كه در لواي برنامه‌درسي مدرسه، نظام حاكم به‌صورت پنهان اما آگاهانه دانش‌آموزان را در جهت مورد نظر سوق مي‌دهد. نظريه مقاومت به اين امر اشاره دارد كه دانش‌آموزان طبقه پايين لزوماً در برابر برنامه‌درسي مدرسه كه به بازتوليد وضع موجود مبادرت مي‌كند، منفعل نبوده بلكه در برابر آن مقاومت مي‌كنند؛ بنابراين اصلي‌ترين نقشي كه نظريه انتقادي در حوزه مطالعات برنامه درسي گذاشته، جهت‌گيري برنامه‌درسي از پارادايم سنت‌گرايي به بازمفهوم‌گرايي است. در اين فضا نظريه‌پردازان با در دست گرفتن عَلَم سياسي و مطرح كردن ديدگاه‌هاي نئوماركسيستي در برنامه‌درسي اين رشته را از فضاي تكنيكي برنامه‌ريزي درسي به مطالعات برنامه‌درسي و حوزه‌اي كاملاً متأثر از فرهنگ و سياست قلمداد نمودند و معلمان را به‌عنوان كارگزاران برنامه‌درسي تحت عناوين كارگزاران و روشنفكران مردمي قلمداد كرده و آن‌ها را موظف نموده تا به‌عنوان كاري اخلاقي سياسي، نظام سياسي را به چالش بكشند.