اولي وشايع قيد محمول وحل شبهه وجود ذهني

حمل اولي و حمل شايع از امور مهم و پر اهميت در حكمت متعاليه و فلسفه صدرايي است؛ به حدي كه جناب ملاصدرا برخي ابهامات و شبهات را از اين طريق پاسخ داده‌اند. البته هر چند مي‌توان اين امر را در عبارات گذشتگان نيز پيدا كرد، ولي ايشان توانسته است اين نكته و انواع حمل را تقرير و واضح نمايد. اما مطلب قابل توجه اينكه ايشان فقط اولي و شايع را به عنوان قيد موضوع و قيد حمل لحاظ كرده‌اند؛ درحالي‌كه اولي و شايع را مي‌توان به‌عنوان قيد براي محمول نيز قرار داد. بنابراين محمول به حمل اولي يعني مفهوم محمول و محمول به حمل شايع يعني حقيقت عيني و خارجي محمول. مرحوم ملاصدرا و ـ به تبع ايشان ـ مرحوم علامه، شبهه معروف وجود ذهني را نيز با حمل اولي و شايع به قيد حمل پاسخ داده و معتقدند كه اگر مي‌گوييم وجود ذهني كيف نفساني است، مراد حمل شايع و اگر مي‌گوييم وجود ذهني از مقوله خارج است، مراد به حمل اولي است. لكن با نگاه دقيق آشكار مي‌شود كه آنچه شبهه را حل مي‌كند، اولي است و شايع فقط قيد محمول است. يعني وجود ذهني، با مفهوم مقوله خارج اتحاد داشته و همچنين با حقيقت عيني و خارجي كيف نفساني نيز متحد است. بدين‌معناكه از مقوله كيف نفساني بوده و با مفهوم جوهر متحد است. البته اين اتحاد با مفهوم جوهر، از حيث مرآت بودن تصوير ذهني با خارج است. يعني مفهوم جوهر و مفهوم انسان از يك چيز كه ماهيت انسان باشد حكايت مي‌كند. والّا مفاهيم باهم متفاوت هستند. براي تبيين مطلب، در پايان مقاله آمده است كه احتمالاً مراد مرحوم ملاصدرا و علامه نيز همين بوده است. لكن تصور كرده‌اند اين تفاوت به خاطر اولي و شايع به قيد حمل است. درحالي‌كه اولي و شايع به قيد محمول پاسخ شبهه است.