كليدواژه :
انوسيم , ادبيات فارسيهود , يهوديان ايران , تاريخ كاشان , صفويه
چكيده فارسي :
ايرانيان و عبريان، نخستين بار در شاهراه كلده و آشور يكديگر را يافتند و به‌تدريج در كاشان، يكي از طولاني‌ترين هم‌زيستي‌هاي بشري را آغاز كردند. از ورود اسلام به ايران تا دورۀ صفوي، از يهوديان كاشان اطلاعي در دست نيست؛ اما با ورود به عصر صفوي، به‌مدد دو وقايع‌نامۀ داخلي و گفتار سياحان غربي، به رشد و پويايي فرهنگي واجتماعي و اقتصادي اين جامعه پي مي‌بريم. اين جستار به گزارش و تحليل حيات اجتماعي و فرهنگي يهوديان در يكي از مراكز اصلي تشيع در ايران، يعني كاشان در دورۀ صفويه مي‌پردازد و در زمينۀ تاريخ اجتماعي ايران، بدين سبب اهميت دارد كه از نظرگاه منابع كمياب يهودي و داوري آنان دورۀ صفويه ارزيابي مي‌شود. اين مقاله وضعيت يهوديان كاشان و تعامل آنان را با علما، به‌ويژه نقش ملامحسن فيض، و دولت‌هاي شيعي گزارش و تحليل مي‌كند. در اين بخش، شمار جمعيت، ساختار محلۀ كليميان كاشان، رشد ادبيات فارس يهود در كاشان، شخصيت‌هاي ديني و ادبي يهوديان كاشان از قبيل ملا مشه هلوي، ربي يهودا بن العازار، سعي داي سرمد كاشاني، بنيامين بن ميشائيل (امينا)، بابايي بن فرهاد و بابايي بن لطف معرفي مي‌شود. اين گزارش و تحليل نشان مي‌دهد كه با وجود برخي آزارهاي حكومتي، مي‌توانيم عصر صفوي را اوج دوران رشد و شكوفايي جامعۀ يهودِ كاشان، هم در حوزۀ اقتصاد و هم در حوزۀ فرهنگ و مذهب بدانيم؛ لذا در همين عصر، عنوان «اورشليم كوچك» به كاشان اختصاص يافته است.
چكيده لاتين :
Persians and Jews found each other on the route of Chaldea and Assyria and gradually started one of the longest human coexistences in Iran. From Islam's arrival in Iran until Safavid era, there is no information available on Iranian Jews. However, at early Safavid era, the cultural, social, and economic development and dynamism of this society is realized thanks to two domestic chronicles and the western travelers' narrations. This essay will report and analyze the social and cultural life of the Jews in one of the main Shi'a centers of Iran during Safavid era. Since, in this survey, Safavid era is assessed from the viewpoint of scarce Jewish resources and their comments, it is important in study of social history of Iran. This paper reports and analyzes the status of Iranian Jews and their interaction with scholars —especially Mulla Mohsen Fayz— and the Shi'a governments. Moreover, the population of the Iranian Jewish community, their neighborhood structure, the growth of Judeo-Persian literature in Iran, and religious and literary figures of Jews of Kashan, including Mullah Mosheh Halevi, Rabbi Judah ben Elazar, Sa'ida Sarmad Kashani, Benjamin ben Michael (Amina), Babayi ben Farhad, and Babayi ben Lotf, are introduced. This report and analysis demonstrates that despite some state harassment, we can consider the Safavid era as the peak of the growth and prosperity of the Jewish community of Kashan in economy, culture, and literature domains so that the title Little Jerusalem is attributed to Kashan in this era.
