ارزيابي كاركرد تغييرپذيري اقليم و تغيير كاربري اراضي در تغييرات كيفيت آب رودخانۀ هراز (استان مازندران)

Investigating the contribution of climate variability and land use change in water quality changes of Haraz River (Mazandaran Province)

شناخت روند پارامترهاي كيفي آب و عوامل مؤثر بر تغييرات آن، همانند آناليز كمي منابع آب، از ملزومات مديريت پايدار و تأمين سلامت حوضه هاي آبخيز است. با توجه به اهميت منابع آب سطحي براي مصارف مختلف در حوضۀ آبخيز هراز، ضروري است تا درك صحيحي از كيفيت اين منابع و شناخت عوامل تأثيرگذار بر آن صورت گيرد. به اين منظور براي ارزيابي كيفيت آب سطحي رودخانۀ هراز، داده هاي 12 متغير كيفيت آب به همراه پارامترهاي هيدرو‌اقليمي با استفاده از آزمون ناپارامتريك من-كندال (Mann-Kendall) طي دورۀ آماري 1370-1394 آناليز شدند. براي تعيين آثار احتمالي تغييرات كاربري اراضي، اين تغييرات نيز با استفاده از GIS براي سالهاي 1370، 1385 و 1394 ‌ارزيابي شدند. نتايج نشان داد بيشتر سري هاي زماني كيفيت آب روند افزايشي معناداري طي دوره داشته اند كه بيان‌كنندۀ كاهش شديد كيفيت آب رودخانۀ هراز است. با توجه به نتايج آزمون من-كندال (آناليز روند پارامترهاي هيدرو‌اقليمي، تعيين نقطۀ تغيير ناگهاني، آناليز همبستگي كندال) و همچنين روند تغييرات كاربري اراضي، نتيجه گرفته شد كه هر دو عوامل اقليمي و تغييرات كاربري اراضي مي توانند در كاهش كيفيت منابع آب تأثيرگذار باشند به طوري كه افزايش دما و كاهش بارندگي از يك‌طرف مي تواند به كاهش پارامترهايي نظير كلسيم، بي‌كربنات و سختي كل (TH) منجر شود و از طرف ديگر، اين تغييرات به‌همراه تغييرات كاربري اراضي ميتواند دليل اصلي افزايش بيشتر سري هاي زماني مانند كل مواد محلول (TDS)، هدايت الكتريكي (EC)، سديم، كلريد، نسبت جذب سديم (SAR) و غيره باشد.

To analyze surface water quality in the Haraz River, 12 water quality variables accompanied by hydro-climatologic parameters analyzed by Mann-Kendall Non-parametric test during the period of 1991-2015. To detect probable effects of land use changes, these changes also analyzed by GIS in 1991, 2006 and 2015 years. The results showed that most of time series of water quality have significant increasing trend that represents severe reduction in water quality of Haraz river. According to the results of Mann-Kendall test (trend analysis of hydro-climatic parameters, detection of abrupt change point and Kendall τ correlation test) and also land use changes trend, it was concluded that both climatic and land use change can be effective on reducing the quality of water resources so that temperature increase and precipitation decrease on one hand can be led to decrease of some parameters such as Ca2+, HCO3- and TH, and on the other hand, these changes together with land use changes can be the main reason of increase in most of parameters such as TDS, EC, Na+, Cl-, SAR etc.