چگونگي سازماندهي سوره هاي قرآن از نگاه زرقاني در بوته نقد

Criticizing the Organizing Method of the Quran Chapters in Zurghani’s Point of View

زرقاني از مولفان برجسته در زمينه تاليف كتب علوم و تاريخ قرآني است و از آنجا كه موضوع سازماندهي سورهاي قرآن در بين مباحث تاريخ قرآني اهميت ويژه اي دارد، پژوهش حاضر تلاش نموده كه با روش تحليلي ـ انتقادي به ارزيابي، نقد و بررسي نظرات وي در اين زمينه بپردازد و به دنبال تشخيص واقعيت باشد. ادعاي زرقاني درباره توقيفي يا اجتهادي بودن سازماندهي سوره هاي قرآن در كتاب مناهل العرفان في علوم القرآن، تفكيكي است. وي درباره چگونگي سازماندهي همه سوره هاي قرآن ادعاي واحدي ندارد و بخشي را توقيفي و بخشي را اجتهادي مي داند و در اثبات اين ادعا، بر اين دلايل تكيه مي زند: الف) پذيرش اين نظريه از ناحيه بعضي عالمان بزرگ، ب) وجود رواياتي صريح در توقيفي بودن بخشي از سوره هاي قرآن و سكوت درباره بخشي ديگر و ج) وجود رواياتي معتبر درباره اجتهادي بودن بخشي از سوره هاي قرآن، اما دلايل وي به ترتيب با قوانين ذيل خدشه مي پذيرد: 1ـ نفي شخصيت گرايي و لزوم عرضه دليل بر اين ادعا، 2ـ نفي نشدن ماعدا در اثبات يك شيء، 3ـ إذَا جاءَ الإحتمال بطل الإستدلال و 4ـ إِذَا تَعَارَضا تَسَاقَطَا. بر اين اساس، اگر هم اين ادعا درست باشد كه در واقع چنين نيست و رقيباني قوي در كنار دارد، پشتوانه دلالتي نيرومند نيز ندارد.

Zurghani is one of the eminent writers in compiling the quranic sciences and history, and since the issue of organizing the Quranic verses has a special importance among the topics on the history of the Quran, the present research has tried to evaluate and criticize his views on this subject using an analytical-critical method to recognize the true reality. Zurghani’s claim about being apprehending or striving of organizing of the Quran chapters (Surah) in the book “Manahilul Erfanfi Olumul Quran” is a separation method. He does not have the same claim in organizing all of Quran chapters, and considers some of them apprehending and some striving. His reasons for this claim are: (a) accepting this theory from some great scholars, (b) some traditions that speak about being apprehending some chapters clearly and are silent about some other chapters, (c) some traditions which speak about being striving parts of the Quranic chapters. However, his reasons would be wrong because of these rules respectively: (a) negating characterism and the necessity for proving this claim. (b) Proving something does not put down others, (c) possibility falsifies proofs, (d) when two rules conflict, their validity downfall. Accordingly, if this claim is true- and we know it is not and the competitors are strong- no strong implication support it too.