پيكرك‌هاي دوره مفرغ قديم تپه زرنق، نمودي از جوامع مردسالار در شمال‌غرب ايران

Early Bronze Age Figurines of the Tepe Zarnagh, a Manifestation of Patriarchy in Northwestern Iran

طي فصل اول كاوش­ هاي باستانشناختي تپه زرنق آذربايجان شرقي در سال 1391، تعداد زيادي پيكرك گلي در اشكال انساني و حيواني مربوط به دوره مفرغ قديم به دست آمد. در حالي كه اكثر پيكرك‌هاي به دست آمده از كاوش‌هاي باستانشناسي در دنيا پيكرك‌هاي مونث الهه‌هاي باروري هستند؛ مطلب قابل توجه در اينجا پيكرك‌هاي انساني از نوع مذكر است كه مسلما وجود تعداد قابل توجهي از اين نوع پيكرك، بيانگر نشانه‌هايي از ساختار اجتماعي و طرز تفكر آن جامعه بوده و حكايت از جايگاه اعتقادي ويژه اين گروه پيكرك را دارد. با توجه به اينكه در اكثر محوطه‌هاي مربوط به دوره مفرغ قديم فرهنگ كورا- ارس، بيشتر شيوه معماري و سفال‌هاي آن دوران مدنظر بوده و بر روي پيكرك‌هاي گلي به دست آمده پژوهش‌ خاصي صورت نگرفته است، لذا در اين مقاله تلاش شده است كه با مطالعه پيكرك‌هاي فرهنگ كورا-ارس به تحليل و طبقه بندي پيكرك‌هاي تپه زرنق و همچنين ارتباط اين آثار با عوامل فرهنگي – عقيدتي و ساختار اجتماعي دوره مفرغ قديم محدوده فرهنگ كورا – ارس پرداخته شود.

In the first season of archeological excavations of Tepe Zarnagh in 2013, many clay figurines of human and animal forms were discovered, which belonged to the Early Bronze Age. Contrary to most of the figurines found around the world, which are feminine fertility goddesses; Tepe Zarnaghs’figurines are male forms. Significant number of this type of male figurines reveals the special social structure of the respective society and the special religious status of this type of figurines in that society. As most of the archeological studies in sites related to Kura-Araxs culture have focused on the architectures and potteries, no research has been done on the clay figurines. Hence, by studying Kura-Araxs figurines, in this paper we attempt to analyze and categorize statuettes of Tepe Zarnagh and identify the relationship between these artifacts and social and ideological factors and social structure of Kura-Araxs region in Early Bronze Age.