پايش مكاني و زماني خشكسالي كشاورزي با استفاده از تصاوير سنجنده موديس و فن‌آوري سنجش از دور (مطالعه موردي: استان آذربايجان شرقي)

خشكسالي از جمله پيامدهاي تكرار شونده اقليمي است كه در بيشتر نقاط جهان رخ مي­دهد و موجب كم­آبي، خسارات اقتصادي و پيامدهاي ناگوار اجتماعي مي­شود. روش­هاي متداول ارزيابي و پايش خشكسالي اغلب وابسته به داده­هاي هواشناسي به­ويژه بارش مي­باشند با توجه به دقت مكاني پايين و در مواردي ناقص و نادرست بودن اين اطلاعات، نمايه‎هاي خشكسالي هواشناسي كه از روي اين داده­ها محاسبه مي­شوند، در پايش خشكسالي مفيد نخواهند بود. فن‎آوري­هاي سنجش از دور با پوشش مكاني و زماني مناسب منطقه مطالعاتي، ابزار مناسبي در پايش خشكسالي كشاورزي به‎شمار مي­روند. در اين پژوهش با استفاده از تصاوير ماهواره­اي سنجنده موديس در دوره زماني 12 ساله (1382 تا 1393) اقدام به استخراج و ارزيابي پراكندگي زماني و مكاني نمايه­هاي خشكسالي كشاورزي (DSI، VCI و TCI) در استان آذربايجان شرقي شد. هم­چنين همبستگي بين نمايه­هاي خشكسالي كشاورزي به­دست آمده از سنجش از دور با نمايه خشكسالي هواشناسي SPI بررسي شد. يافته­هاي اين پژوهش نشان داد كه نمايه­هاي سنجش از دور از دقت خوبي در برآورد پراكندگي مكاني و زماني خشكسالي كشاورزي برخوردارند، به­طوري­كه ضريب همبستگي بين نمايه DSI و SPI برابر با 64/0 بدست آمد. بررسي نمايه­ SPI و نمايه­هاي خشكسالي كشاورزي نشان داد كه در سال 1387 در بيشتر ايستگاه­هاي استان خشكسالي متوسط رخ داده است. با اين‎حال مناطق شمالي استان در حاشيه رود ارس حتي در سال خشك (سال 1387) نيز نسبت به ديگر مناطق از وضعيت پوشش گياهي بهتري برخوردار بودند، كه مقدار نمايه SPI برابر با 38/0 و 53/0 به­ترتيب براي ايستگاه­هاي جلفا و كليبر نيز حاكي از اين مطلب است. مقايسه آماري نتايج نشان داد كه بالاترين ضريب همبستگي بين نمايه­هاي خشكسالي كشاورزي و هواشناسي در ايستگاه جلفا است، كه بالاترين مقدار ميانگين نمايه SPI، 6/0، را در استان داشت.