ارتباط معيارهاي انتخاب بهترين تبيين با واقع‌نُمايي

بر اساس صورت‌بندي فلاسفه علم از استنتاج بهترين تبيين، فرضيه‌اي كه بهترين تبيين را براي پديده‌ها و شواهد موردنظر ارائه دهد، احتمالاً صادق است. يكي از اشكالات مطرح‌شده درباره اين استدلال «ايراد صدق» است. بنا بر اين اشكال، پرسيده مي‎شود كه بر چه اساسي نتيجه استنتاج بهترين تبيين احتمالاً ما را به صدق و واقع مي‌رساند؟ آيا معيارهاي گزينش بهترين تبيين صدق‌رسان و واقع‌نُما هستند؟ در اين نوشتار با رويكردي توصيفي، تحليلي و انتقادي، در گام اول به بررسي رابطه مشهورترين معيارهاي استنتاج بهترين تبيين با واقع‌نُمايي مي‎پردازيم و در ادامه نشان مي‌دهيم كه هيچ‌يك از آنها نمي‌توانند ملاك واقع‌نمايي باشند؛ گرچه برخي از آنها مانند «كفايتِ تجربي» و «وحدت‌بخشي» توان راهنمايي ما به‌ سوي ملاك واقعي صدق را دارند. در گام دوم، به كمك مباحث حساب احتمالات، به‌ويژه مباحث ارزشمند شهيد صدر در باب توجيه گزاره‌هاي غيريقيني (يقين منطقي)، به معرفي «احتمال معرفت‌شناختي» مي‎پردازيم و بر اساس آن، براي نخستين بار، ملاك واقعي توجيه و صدق احتماليِ بهترين تبيين را با عنوان «محتمل‌ترين تبيين از لحاظ احتمال معرفت‌شناختي» ارائه مي‌دهيم.