تحليل محتواي احاديث رضوي در موضوع «بخل» با رويكرد تربيت اخلاقي

بخل، به عنوان يكي از رذايل اخلاقي، در احاديث امام هشتم عليه‌السلام نمود خاصي دارد. اين رذيله، تأثير فراواني در تفكر و عملكرد آدمي دارد، به‌طوري كه ايجاد سبك زندگي اسلامي در افراد و جامعه به دوري از اين خصلت، وابسته است. به تبع اين مسئله، نقش آموزه هاي ديني در تربيت اسلامي و دوري از رذيله‌ي اخلاقي بخل اهميت زيادي مي يابد. پژوهش حاضر به بررسي احاديث رضوي درباره‌ي بخل پرداخته و از روش «تحليل محتوا» براي استخراج، طبقه‌بندي و مقوله بندي گزاره‌هاي بخل در انديشه‌ي رضوي استفاده كرده ضمن آنكه با روش استنتاجي، اهداف و روش‌هاي تربيتي و اخلاقي امام رضا(ع) در موضوع بخل را بررسي خواهد كرد. ره‌آورد استفاده از اين ‌روش، ارائه‌ي مدلي جامع جهت اثبات وجود نظامي جامع بر معارف اخلاق رضوي و كارآمدي اين نظام در هدايت جوامع بشري است. مي توان گفت نقطه تمركز روايات رضوي، بر بيان پيامدها و آثار بخل است. دوري از بهشت، زايل شدن ايمان، بي‌آبرويي و سلب آسايش از مهم‌ترين آثار بخل برشمرده شده است. از منظر امام رضا(ع) بخيل كسي است كه از پرداخت فرائض الهي استنكاف مي ورزد. در انديشه رضوي، مال دوستي و تلقينِ فقر از عوامل مهم ايجاد بخل است. هدف غايي امام(ع) از تبيين مسئله بخل، تربيت اخلاقي است و جهت تحقق تربيت اخلاقي در اين باره از دو روش اصلاحي تذكّر و انذار بهره گرفته اند.