بررسي اهداف و اصول تربيت سياسي برمبناي انديشه‌هاي سياسي و اجتماعي معتزله

جريان معتزله در فرايند تربيت ازجمله تربيت سياسي، تاثير فراواني داشته‌اند. تربيت اعتزالي، بر عقل، عقلانيت، آزادي و اختيار انسان تاكيد دارد. لذا عقل و اختيار انسان، محور هستي‌شناسي معتزله است. اين تحقيق، جنبه كيفي دارد و روش پژوهشي آن توصيفي ـ تحليلي و روش جمع‌آوري اطلاعات، كتابخانه اي است. نتايج تحقيق مبين آن است كه معتزله قائل به توانايي عقل و اختيار انسان هستند و اختيارداشتن انسان بدان‌معناست كه وي داراي قدرت تعقل و تفكر است. در كارهايش مي‌انديشد و سپس يكي از آنها را بر ساير كارها ترجيح مي‌دهد و داراي اين توانايي است كه خودش مسير و هدف درست را انتخاب كند. همچنين اعتقاد به توانايي عقل و انديشه انسان در انتخاب و انجام امور، فرايند تربيت را عقلاني مي‌دانند و به‌نوعي انسان‌گراي خردگرا هستند. عناصري نظير: حاكميت، امر به معروف و نهي از منكر و اصل «منزله بين‌المنزلتين»، عناصري هستند كه شاكله اصلي بنيادهاي فكري در تربيت سياسي و اجتماعي معتزله را تشكيل مي‌دهند و اطاعت از حاكم در اين گفتمان، فرض است و انقلاب عليه حاكم را رد مي‌كنند و آن را تنها در كفر آشكار و يا انكار يكي از ضروريات دين مجاز مي‌شمارند و اغلب نيز، به صبر و تغيير مسالمت‌آميز فرامي‌خوانند. از نگاه معتزله، مهم‌ترين اهداف تربيت سياسي عبارت است از: پرورش قدرت آزادي و اختيار و مسئوليت در فرد، رشد سياسي، تربيت انسان آزادانديش و پرورش روح عدالت‌خواهي و همچنين مهم‌ترين اصول تربيت سياسي‌ عبارت است از: تكيه بر عقل و توانايي‌هاي شناختي انسان، آزادي و انتخاب، مسئوليت، اصل مشاركت در فرايند سياسي و اصل توام‌بودن علم و عمل.