فرا تحليل پژوهش هاي حوزه علم سنجي بر اساس شيوع استفاده از پايگاه هاي اطلاعات علمي (موردمطالعه: پژوهش هاي داخلي)

Meta-Analaysis Approach to Study the Prevalence of Information Databases Use in Scientometric Reseaches

تحقيقات علم سنجي با توانايي ارزيابي پژوهش هاي علمي و با بهره گيري از شاخص هاي چندگانه در تبيين ظرفيت ها، عملكرد علمي و فناوري در ابعاد مختلف، بر جذابيت آن در ميان پژوهشگران افزوده است. پژوهش حاضر باهدف فرا تحليل پژوهش هاي علم سنجي پژوهشگران ايراني از منظر كاربرد پايگاه هاي اطلاعات علمي براي گردآوري داده هاي موردنياز پژوهش هاي اين حوزه انجام شده است. روش پژوهش حاضر فرا تحليل است. جامعه آماري پژوهش برابر با 170 مقاله است كه مبتني بر ملاك اعتبار درون سنجي تمامي آن برگزيده شدند. براي استخراج داده هاي موردنياز پژوهش، مقالات فارسي و انگليسي چاپ شده در مجلات داخلي در حوزه علم سنجي در بازه زماني پاييز 1392 تا تابستان 1395 باهدف شناسايي ميزان استفاده از پايگاه هاي اطلاعات علمي موردمطالعه و تحليل قرارگرفته اند. بر اين اساس در گام نخست ارزيابي پژوهش ها، مفروضات همگني و خطاي انتشار بررسي شدند؛ اندازه اثر ثابت با استفاده از مدل كوهن تفسير شد. بر اساس تحليل محتواي مقالات درمجموع 233 مورداستفاده از 51 پايگاه اطلاعات علمي گزارش شده است. بيشترين استفاده متعلق به پايگاه وب آو ساينس بوده و پايگاه اسكاپوس در جايگاه بعدي قرار دارد. 30 عنوان پايگاه تنها يك مرتبه مورداستفاده قرارگرفته اند. يافته ها حكايت از همگني اندازه اثر و عدم سوگيري انتشار مطالعات موردبررسي بوده و اندازه اثر ثابت شيوع استفاده از پايگاه هاي اطلاعات علمي در پژوهش هاي علم سنجي در سطح معني داري 0/000 برابر با 0/869 است. ارزيابي نمره استاندارد يافته ها بر اساس مدل كوهن نشان مي دهد كه اندازه اثر شيوع كاربري پايگاه هاي اطلاعات علمي (0/869) در بازه سوم يعني زياد ارزيابي مي شود. نتايج فرا تحليل گوياي آن است كه پايگاه هاي اطلاعات علمي خارجي منبع اصلي پژوهش ها بوده اند. اين در حالي است كه پايگاه هاي اطلاعات علمي داخلي نيز در تعدادي از پژوهش ها مورداستفاده قرارگرفته اند، ولي به علت عدم توانايي دريافت خروجي كلي از نتايج بازيابي شده، متناسب با نرم افزارهاي سنجش علم و حتي نرم افزارهاي آماري عمومي اين پايگاه ها قابليت بسيار پاييني براي استفاده در پژوهش هاي اين حوزه دارند. ميزان استفاده از پايگاه هاي داخلي از پايگاه هاي اطلاعاتي غير استنادي خارجي نيز كمتر است. برنامه ريزي پايگاه هاي اطلاعات علمي بومي براي تبديل شدن به پايگاه هاي استنادي به عنوان مهم ترين ابزار و بستر براي ارزيابي نظام علمي و فناوري كشور و مطالعات علم سنجي ضروري است.

Scientometric research with the ability to assess scientific research and using multiple indicators in explaining capacities, scientific performance and technology in different dimensions has increased the attention of researchers.This study aims to meta-analyze the Iranian researches in scientometrics from the perspective of uses of scientific databases as data sources in this research field. The method of this study is meta-analysis. The study population consisted of 170 documents (cases) that all were chosen based on the criteria of credibility within the survey. The articles in scientometrics field were retrieved from the years 1392 to 1395. In first step, the assumptions of homogeneity and bias were checked and fixed effect size was interpreted according to Cohen model. The two familiar databases, Web of Science and Scopus have the most uses. Finding shows homogeneity of effect size and unbiasedness of the studies analyzed in our research. The effect size of the prevalence of information databases use in scientometric reseach was 0.869 (P= 0.000). Results also show that with the increase of year, using external scientific databases have been increased. Meta-analysis results indicate that the main sources of researches are foreign scientific information databases. However, the internal databases were used in some studies but because of inability to extract the overall output of the retrieved results, and their mismatch with scientometric and statistics software, have little ability for use in this field of research. Planning of native scientific databases is essential for becoming a citation database as the most important tool for assessing the country’s scientific and technological system and scientometrics studies.