بررسي ابزارهاي انسجام متون خوانداري و گفتاري «فارسي بياموزيم» بر پايه انگاره هليدي و حسن

Exploring the cohesive devices in written and spoken texts of “Let’s Learn Persian” based on Halliday and Hassan's (1976) model

اكثر تحقيقات در چارچوب نقش گرايي هليدي و حسن (1976)، صرفا به ارزيابي نحوه‌ي كاربست يك يا دو نوع ابزار انسجام بخشي متون آموزشي پرداخته‌اند. چنين نگاه محدودي مانع ارائه الگويي كاربردي از تمام ابزارهاي انسجام بخشي اين متون كه هدف نهايي مطالعه حاضر است مي‌شود. اين پژوهش، با بررسي تطبيقي به مسئله كشف رابطه‌ي همبستگي تعداد ابزارهاي انسجام‌بخشي با سادگي يا پيچيدگي متون خوانداري وگفتاري فارسي بياموزيم (ذوالفقاري، غفاري و محمودي بختياري،1387) از مجموعه كتاب‌هاي آموزش زبان فارسي به غيرفارسي‌زبانان پرداخته‌است. در همين راستا، ابتدا به روش نمونه‌گيري نظام‌مند، 9 درس از متون به‌صورت دو درس در ميان در هر پايه (27 متن خوانداري و 27 متن گفتاري) انتخاب، دسته‌بندي و كدگذاري شد. سپس با بررسي و تحليل كيفي و كمي مشخص شد كه رابطه‌ي معنا‌داري بين بسامد چهار عنصر انسجام واژگاني، ارجاع، حذف و ربط و بالا رفتن سطوح پايه (مقدماتي تا پيشرفته) در متون خوانداري وجود دارد و روند تغييرات از نوع افزايشي است. اما در متون گفتاري تنها اين رابطه براي دو عنصر انسجامي ربط و واژگاني معنا‌دار بود و روند تغييرات نيز نا‌منظم بود. به طور كلي، انسجام واژگاني پر‌بسامد‌ترين در حالي‌كه حذف و جانشيني كم‌بسامد‌ترين در متون بررسي شده‌بودند. هر دو متن نيز، الگوي ترتيبي تقريباً مشابهي شامل انسجام واژگاني، ارجاع درون متني، ربط، حذف و جانشيني داشتند كه مي‌تواند شاخصه‌اي براي ارزيابي و تدوين متون سطح‌بندي شده استاندارد آموزشي به حساب آيد.

Previous studies on cohesion within Halliday and Hassan's (1976) Functional Grammar framework have mostly explored the use of one or two cohesive devices in various educational texts. The limited scope of these studies has impeded the development of an applicable model for all cohesive devices. Through an in-depth contrastive analysis, this study explored the relationship between the number of cohesive devices in written and spoken texts of “Let’s Learn Persian” textbook (Zolfaghari et al., 2008) and the simplicity/complexity of those texts. Through systematic random sampling, in each of the three levels nine lessons were selected. Since each lesson contained a written and a spoken text, in the end there were 27 written and 27 spoken texts for analysis. The texts were coded and categorized. Qualitative and quantitative analyses showed that there were significant relationships between the frequency of four types of cohesive devices (lexical cohesion, reference, ellipsis, and conjunction) and the complexity of the written texts. However, in spoken texts, only in the case of lexical cohesion and conjunction, significant relationships were observed between the frequency of cohesive devices and the texts’ complexity level. Overall, in the analyzed texts, lexical cohesion was the most frequent cohesive device while ellipsis and substitution were the least frequent cohesive devices. In both written and spoken texts, with regard to the frequency of the devices, a nearly identical rank order was observed which was as follows: lexical cohesion, in-text reference, conjunction, ellipsis, and substitution. This pattern of occurrence could inform the development and evaluation of level specific texts.