تحليل تعارض در سياستگذاري اجتماعي؛ بررسي فرايند تدوين قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمين اجتماعي

Conflict Analysis in Social Policy Field: A Study of Comprehensive Welfare and Social Security Act

بحث طراحي ساختار نظام جامع رفاه و تأمين اجتماعي، نخستين‌بار در سال 1377 مطرح شد؛ اما فرايند نهايي ‌شدن آن، حدود شش سال به‌طول انجاميد. قانون ساختار از نوع قوانين تأسيسي است و با تصويب آن، اركاني نظير وزارت رفاه و تأمين اجتماعي و شوراي عالي رفاه و تأمين اجتماعي تأسيس شدند و تغييراتي در سازمان‌دهي حوزۀ رفاه و تأمين اجتماعي رخ داد؛ اما اين قانون، در اجرا با چالش‌هايي اساسي مواجه شد و به‌تدريج، ابتدا براساس مصوبه‌اي در سال 1386 حوزۀ امدادي منفك شد، سپس وزارت رفاه و تأمين اجتماعي در دو وزارتخانۀ كار و امور اجتماعي و تعاون ادغام و شوراي عالي رفاه و تأمين اجتماعي نيز منفعل شد. در اين مقاله، بر تحليل ماهيت تعارض در فرايند تدوين اين قانون تمركز شده و پرسش اصلي اين است كه «عامل‌هاي مولد تعارض براي بازيگران مختلف چه عامل‌هايي بوده و اين بازيگران چه راهبرد‌هايي را براي مواجهه با آن برگزيده‌اند؟». براساس رويكرد روش‌شناسي تفسيريِ ‌انتقادي، داده‌هاي پژوهش از راه مصاحبه با دست‌اندركاران اصلي طراحي نظام جامع و مطالعة مذاكرات مجلس شوراي اسلامي در زمان تصويب لايحه گردآوري و تحليل شده است. براساس يافته‌هاي پژوهش، تعارض‌هاي ساختاري و منفعتي هم‌پوشاني زيادي با هم داشته و به‌همراه تعارض پارادايمي، بيشترين تأثير را بر فرايند طراحي ساختار نظام جامع داشته‌اند.

Planning of the Comprehensive Welfare and Social Security System Act was first discussed in 1998, but it took about six years to complete. This Act is a type of constitutional law, with the adoption of bodies such as the Ministry of Welfare and Social Security and the Supreme Council of Welfare and Social Security. But the law faced with major challenges in its implementation. This article focuses on analysis of the nature of the conflict in the process of drafting this law, and the main question is what the factors are causing the conflict for different actors around different parts of the law and what strategies have these actors selected to deal with it. Based on the Critical Interpretive Methodology approach, the research data were collected through interviews with key stakeholders in designing the Comprehensive System and reviewing the negotiations of the Islamic Consultative Assembly at the time of adoption of the bill and were analyzed by content analysis technique. According to the findings of the study, structural and interest conflicts have a great overlap with the most impact on the design process of the system structure.