تغييرپذيري معادلات سنجۀ رسوب در طول برخي رودخانه هاي استان هاي كرمانشاه، كردستان، زنجان و گيلان

Variability of Sediment Rating Equations in the Length of some Rivers of Kermanshah, Kurdistan, Zanjan and Gilan Provinces

بررسي ظرفيت حمل رسوب و فرايند انتقال رسوب در هيدروليك رودخانه ها و ريخت شناسي آن، اهميت ويژه اي دارد. با توجه به اينكه مطالعۀ تغييرات ضرايب اصلاحي در روش هاي مختلف برآورد رسوب مي تواند مفيد باشد، بنابراين پژوهش حاضر به‌‌منظور مقايسۀ تغييرات مقادير ضرايب اصلاحي از بالادست به پايين دست رودخانه هاي قره سو (كرمانشاه)، نگل و سروآباد (كردستان) و قزلاوزن (كردستان، زنجان و گيلان) با استفاده از روش هاي هيدرولوژيكي LQMLE، Smearing، 1CF، 2CF، معمولي و FAO انجام شده است. نتايج نشان داد از بالادست به پايين دست رودخانه، با كاهش ضريب معادله، فرسايش پذيري در حوضۀ بالادست ايستگاه ها كاهش و با افزايش توان معادله، انتقال رسوب افزايش يافت. كاهش و افزايش ضريب و توان معادلات در جهت پايين دست مقاطع مختلف رودخانه ميتواند به دليل اضافه‌شدن مناطق با شيب كمتر به حوضۀ بالادست است. در ايستگاه هاي مطالعه‌شده، روش هاي هيدرولوژيكي استفاده‌شده (به جز روش FAO) مقدار رسوب را كمتر از مقدار رسوب مشاهده اي تخمين زدند. همچنين، مقايسۀ مقادير رسوب مشاهده اي و برآوردي نشان داد ايستگاه هاي پايين دست حوضه اختلاف رسوب برآورد كمتري نسبت به ايستگاه هاي بالادست داشت. مقايسۀ روش هاي استفاده‌شده نشان داد در ايستگاه يساول روش FAO با خطاي نسبي، كارايي مدل و شاخص توافق به ترتيب 4/31، 0/454 و 0/750، ايستگاه قره گوني روش LQMLE با خطاي نسبي و كارايي مدل و شاخص توافق بهترتيب 68/17-، 0/258 و 0/256، در ايستگاه پل دختر نيز روش LQMLE با خطاي نسبي و كارايي مدل و شاخص توافق به ترتيب53/41-، 0/377 و 0/647 و نيز روش LQMLE براي ايستگاه هيدرومتري استور به ترتيب با خطاي نسبي و كارايي مدل و شاخص توافق، 25/53-، 0/680 و 0/874 مناسب ترين روش تخمين رسوب ارزيابي شدند. در ايستگاه هاي هيدرومتري دوآب مرگ، پل كهنه و قورباغستان به ترتيب روش هاي LQMLE، 2CF و LQMLE مناسب ترين روش ارزيابي تخمين رسوب بودند. در ايستگاه هاي هيدرومتري شويشه و كوماسي نيز روش FAO بهترين روش ارزيابي تخمين رسوب بود.

The study of sediment transport capacity and sediment transport process has especially important in rivers hydraulic and its morphology. Given that, the changes studies of corrective coefficient in various methods of sediment estimation can be useful, therefore, the present study for the changes comparison of corrective coefficients from up-stream to down-stream Gharasu river (Kermanshah), Negel and Sarvabad rivers (Kurdistan) and Ghezelozan river (Kurdistan, Zanjan and Gilan) was conducted using LQMLE, Smearing, CF1, CF2, normal and FAO hydrology methods. The results showed that from up-stream to down-stream river, the erodibility in up-stream watershed of stations decreased with rerducing equation coefficient and the sediment transport increased with the enhancement equation power. The reducing and decresing equation power and coefficient in down-stream direct of various cross sections of rivers can be added the areas with less slope to up-stream watershed. In studied stations, the applied hydrologic methods (expect FAO method) estimated the sediment rate less than observed sediment rate. Also, the comparison of observed and estimated sediment rates showed that the down-watershed stations had the estimated sediment difference less than toward up-watershed stations.