برآورد حقابۀ زيست‌محيطي رودخانۀ قطورچاي با استفاده از روش‌هاي هيدرولوژيكي و اكوهيدرولوژيكي

Assessment of Ghoturchay River Environmental Water Right Using Hydrological and Eco-Hydrological Methods

تخصيص حقابۀ زيست محيطي رودخانه ها به عنوان حلقۀ مفقوده در مديريت پايدار منابع آب در ايران، ضرورتي انكارناپذير براي حفظ اكوسيستم هاي موجود در حوضه هاي آبريز كشور و همچنين جلوگيري از مرگ تالابها و درياچه هاي منتهي به رودخانه هاست. در اين مقاله حقابۀ زيست محيطي رودخانۀ قطورچاي، كه از زيرحوضه هاي مهم حوضۀ آبريز ارس است، با استفاده از چهار روش هيدرولوژيكي شامل تنانت، تسمن، شاخص تداوم جريان، اسمختين و دو روش اكوهيدرولوژيكي شامل تغيير منحني تداوم جريان و مدل ذخيرۀ روميزي مطالعه شد. از بين روشهاي يادشده، روش تغيير منحني تداوم جريان در كلاس اكولوژيكي C عمدتاً به علت سازگاري بيشتر با شرايط هيدرولوژيكي و اكولوژيكي نسبت به ساير روشها و با توجه به درنظرگرفتن محدوديت هاي اكولوژيكي منطقۀ مطالعه‌شده و انعطاف پذيري آن در ماه هاي كم آبي و پرآبي به عنوان روش مناسب انتخاب شد. نتايج نشان داد براي حفظ حيات رودخانۀ قطورچاي در كمترين وضعيت اكولوژيكي قابل قبول (كلاس مديريت زيست محيطي C)، بايد شدت جريان متوسط ساليانه 6/94 مترمكعب بر ثانيه) معادل با 48 درصد جريان طبيعي رودخانه) در داخل رودخانه جريان داشته باشد. بررسي هاي انجام‌شده نشان داد به طور متوسط سالانه 6/5 مترمكعب در ثانيه آب از رودخانۀ قطورچاي وارد رودخانۀ ارس مي‌شود كه اين ميزان تقريباً معادل با حقابۀ زيست محيطي محاسبه شده است.

Allocation of rivers environmental water right as missing link in sustainable water resources management in Iran is undeniable necessity to preserve existing ecosystems in its catchments and preventing the death of wetlands and lakes which have been feeding by the rivers. In this paper environmental Water right for Ghoturchay River, important sub basin watershed of Aras river, have been studied using 4 hydrological Methods (Tennant, Tessman, flow duration indicators, Smakhtin), and 2 eco-hydrological methods (Flow Duration Curve Shifting (FDCs) and Desktop Reserve Model (DRM)). Among these methods, FDCs in ecological class C has been chosen as an appropriate method because it’s had more adaptation to hydrological and ecological conditions of studied region than other methods and considering ecological limitations and its flexibility in wet and dry months. In order to maintain the Ghoturchay River at minimum acceptable environmental status (i.e. Class C of environmental management), average annual flows of 6.94 m3/s (48% natural flow of the River) are to flow in it. This study showed that, average annual flows of 6.5 m3/s arrives at the Aras River, which is approximately equal to the environmental water rights.