شناسايي و تحليل عوامل مؤثر بر مشاركت بهره‌برداران در اقدامات بيولوژيكي حوضۀ آبخيز سجادرود، استان مازندران

Identification and Analysis of Effective Factors in Stakeholders Participation in Biological Treatment of Sjadroud Watershed basin, Mazandaran Province

‌امروزه، تلاش براي احياي مراتع با مشاركت بهره‌برداران در چارچوب طرح‌هاي مرتعداري به عنوان يك برنامۀ مدون مديريتي گامي ضروري به منظور توسعۀ پايدار است. اجراي برنامه‌هاي مديريتي و اصلاحي در مراتع بدون مشاركت بهره‌برداران امكان‌پذير نيست. بنابراين، در مطالعۀ حاضر عوامل مؤثر بر مشاركت بهره‌برداران در اجراي طرح‌ها و عملكرد اجراي عمليات بيولوژيك در مراتع ييلاقي حوضۀ آبخيز سجادرود بابل بررسي شده است. به اين منظور، تحقيق در دو بخش مطالعۀ كيفي (پرسشنامه‌اي) و كمّي (ميداني) در شش سامان داراي طرح مرتعداري و فاقد آن انجام شد. بخش پرسشنامه‌اي با بررسي 34 شاخص از 117 بهره‌بردار و با استفاده از تحليل عاملي بررسي شد. بخش كمّي به منظور بررسي و مقايسۀ ميزان اثربخشي طرح‌ها در برآورد و مقايسۀ توليد علوفه و پوشش تاجي در عرف‌ها انجام شد. بهمنظور اطمينان از انسجام دروني متغيرها و مناسب‌بودن آنها براي آزمون تحليل عاملي، از آزمون KMO و بارتلت استفاده شد. نتايج نشان داد بعد از اجراي عمليات بيولوژيك، توليد در كل سامان‌هاي عرفي بهبود يافت، ولي اختلاف توليد علوفه در سامان‌هاي داراي طرح و فاقد طرح معنا‌دار نشد. همچنين، مقدار آمارۀ 0/781 و آمارۀ بارتلت نيز 23/81 با سطح معناداري 99 درصد بوده است. نتايج به‌دست‌آمده از تحليل عاملي نشان داد عوامل اقتصادي، اجتماعي، زيستمحيطي و اجرايي 81/68 درصد از تغييرات ‌مشاركت‌نكردن بهره‌برداران در اقدامات بيولوژيكي را تبيين كردند. عوامل اجرايي و اجتماعي به‌ترتيب با 35/64 و 7/88 درصد از كل ميزان تغييرات، بيشترين و كمترين عوامل مؤثر بر مشاركت بهره‌برداران در اجراي طرح‌ها بودند. با توجه به آنكه تأثيرگذارترين عامل در مشاركت بهره‌برداران عامل اجرايي شناخته شد، پيشنهاد مي‌شود به منظور موفقيت در عمليات بيولوژيك انجام‌شده و موفقيت در اثربخشي مطلوب آنها، شيوۀ مديريت اصلاح و نظارت بر اجراي طرح‌ها صورت گيرد.

Today, rehabilitation of rangelands in terms of range management plans is an important step towards sustainable development. It seems that managing any rehabilitation program in rangelands will not be successful without participating the stakeholders. This study aimed to investigate the factors influencing participation of stakeholders in range management plans and evaluate the performance of biological operations in terms of range management plans in summer rangeland of Sjadrud watershed basin. For this reason, research had done in two parts; qualitative research (questionnaire) and quantitative (field operation) in 6 saman with or without range management plan. The questionnaire was conducted 117 stockholders, 34 indicators using factor analysis. Quantitative part evaluated for investigating the effectiveness of biological treatments in estimating and comparing forage production and canopy cover in the sites. In order to ensure the integrity of the variables and their suitability for factor analysis, KMO and Bartlet tests were used. Results showed that after carrying out biological operations production had increased in total sites. But the difference was not significant. KMO coefficient were 0.781 and Bartlet coefficient were 81.23 with 99 percentage meaningful level. results showed that economic, social, environmental and executive factors determined 81.68 percentage of stakeholder's participation in biological treatments.