نقش واردات و صادرات محصولات مهم زراعي و باغي در تجارت مجازي آب و رد پاي آب در كشاورزي ايران

در اين مقاله نقش واردات و صادرات محصولات مهم كشاورزي در تراز خالص تجارت مجازي آب ايران تعيين و شاخص هاي آبي كشور محاسبه شده اند. شاخص هاي مطالعه شده شامل؛ رد پاي آب در بخش كشاورزي، شدت مصرف آب كشاورزي، شاخص وابستگي به واردات آب مجازي و شاخص خود كفائي آب كشاورزي، بوده اند. طول دروۀ مطالعه، پنج سال (1388 1384) بوده است. نتايج نشان مي دهند كه در اين دوره، تراز خالص سالانۀ تجارت مجازي آب كشور همواره مثبت بوده و در نتيجه ايران وارد كنندۀ آب مجازي در سطح جهاني در اين دوره بوده است به طوري كه از طريق صادرات 16 قلم محصول كشاورزي مهم، حدود 37.9 ميليارد مترمكعب آب به صورت مجازي صادر و از طريق واردات 16 قلم محصول كشاورزي مهم، تقريباً 125.8 ميليارد مترمكعب آب به صورت مجازي وارد كشور شده است. نكتۀ قابل تأمل در اين خصوص، افزايش شديد تراز مثبت خالص تجاري مجازي آب كشور در سال هاي آخر اين دوره است كه دلايل آن افزايش سالانۀ جمعيت و وقوع خشكسالي در اغلب استان هاي كشور بوده است. در اين دوره، ميانگين سالانۀ رد پاي آب در بخش كشاورزي كشور 104.8 ميليارد مترمكعب بوده و ايران با ميانگين 17.6 ميليارد مترمكعب واردات خالص آب مجازي در سال، موجب ذخيرۀ ساليانۀ اين حجم آب از منابع داخلي خود شده است. هم چنين شاخص هاي آبي محاسبه شده براي كشور نشان دادند كه به طور ميانگين در اين دوره، شدت مصرف آب كشاورزي 67.1%، شاخص وابستگي به واردات آب مجازي 16.8% و نيز شاخص خود كفائي آب كشاورزي حدود 83.2% بوده اند