بررسي تأثير بخش تقاضاي بازار آب بر الگوي كشت بهينه، درآمد كشاورزان و استفاده پايدار از منابع آب (محدوده مطالعاتي مشهد-چناران)

مديريت تقاضا به عنوان اصولي‌ترين راه كار براي كنترل مصارف آب و مديريت منابع آب جهت تعادل‌بخشي آن بسيار حائز اهميت است. در اين تحقيق  تأثير بخش تقاضاي بازار آب بر الگوي كشت بهينه، درآمد كشاورزان و استفاده پايدار از منابع آب مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور داده‌هاي ميداني از 130 بهره‌بردار محدوده مطالعاتي مشهدچناران از طريق پرسشنامه و مصاحبه حضوري در سال زراعي 93-1392 جمع‌آوري و در اين مطالعه به كار گرفته شد. بهره‌برداران به دو گروه يعني گروه كم مصرف (m^3/ha10000) و گروه پرمصرف (m^3/ha≤10000) تقسيم شدند و سپس مدل برنامه‌ريزي رياضي با در نظر گرفتن چهار سناريوي كم آبياري (10، 20،30 و 40 درصد) به منظور كاهش آب مورد تقاضا براي هريك از اين دو گروه استفاده شد. در ادامه تحليل حساسيت قيمت استحصالي آب و تأثير آن بر تقاضا نيز مورد بررسي قرار گرفت. نتايج مدل نشان داد سطح درآمد كشاورزان نسبت به وضعيت فعلي در الگوي بهينه با كاربرد استراتژي‌هاي كم آبياري در گروه كم مصرف و پرمصرف به ترتيب 15.2 و 6.2 درصد افزايش مي‌يابد. در حالي كه اين استراتژي‌ها موجب 99 و 33.6 ميليون مترمكعب آب مازاد در اين دو گروه مي‌شود. نتايج تحليل حساسيت قيمت آب نشان داد افزايش قيمت آب در گروه كم مصرف تغيير چنداني در ميزان آب مصرفي ايجاد نمي‌كند ولي در گروه پرمصرف اين رفتار متفاوت بوده و منجر به كاهش آب مصرفي مي‌شود لذا به‌كارگيري سياست‌هاي غير قيمتي هم چون آموزش، ترويج و طراحي الگوي كشت در گروه اول و افزايش قيمت آب تا حدي كه موجبات مبادله آب و كسب درآمد بيش تر و استفاده پايدار از منابع ‌آب را در گروه دوم فراهم آورد، قابل توصيه است. هم چنين پرداخت يارانه به منظور سوق كشاورزان به عدم برداشت آب مازاد نيز مي‌تواند يكي از راهكارهاي پيشنهادي باشد.