برآورد كمي تهديدها و فرصت هاي اصلاح قيمت آب كشاورزي در ايران (محدوده مطالعاتي مشهد-چناران)

كم يابي و مصرف بي‌رويه آب در بخش كشاورزي يكي از مهم‌ترين چالش هاي پيش روي برنامه ريزان و سياست گزاران محسوب مي شود. به‌طوري‌كه مديريت تقاضاي آب به‌عنوان رويكردي جديد جلوه نموده و در نتيجه قيمت گذاري آب به‌عنوان يكي از ابزارهاي مهم مورد توجه مي-باشد. استفاده از سياست‌هاي قيمتي براي مديريت منابع آب، نه تنها بر روي تقاضاي آب تاثير‌‌‌‌‌‌‌‌ گذار است، بلكه اثرات اقتصادي، اجتماعي و حفاظتي نيز خواهد داشت كه بايد مورد توجه قرار گيرند. اين مقاله تلاش دارد آثار اقتصادي، اجتماعي و حفاظتي (تهديدها و فرصت ها) سياست هاي اصلاحي قيمت آب را در اراضي محدوده مشهد-چناران مورد بررسي قرار دهد. براي دست يابي به اين هدف، در ابتدا سناريوهاي قيمتي با توجه به هزينه تمام‌شده و ارزش اقتصادي آب محاسبه شد. سپس با استفاده از مدل برنامه ريزي رياضي مثبت و رهيافت حداكثر آنتروپي اثرات اقتصادي، اجتماعي و حفاظتي ناشي از اعمال سناريوهاي طراحي‌شده در دو گروه از كشاورزان كم‌مصرف و پرمصرف آب بررسي شد. نتايج اين مطالعه نشان داد، قيمت فعلي بسيار پايين‌تر از هزينه تمام‌شده و ارزش اقتصادي آب است. از سوي ديگر دست يابي به قيمت‌هاي پوشش دهنده هزينه تمام‌شده و ارزش اقتصادي آب، پيامدهاي منفي بر درآمد و سود كشاورزان و كاهش اشتغال در منطقه خواهد داشت، هرچند كه اين سياست ها توانسته اند بر مديريت مصرف آب بخصوص در قيمت‌هاي بالاتر اثرگذار باشند. همچنين نتايج نشان داد، قيمت فعلي آب عملا كمكي به رفع بيلان منفي آب نمي كند درحالي‌كه با اعمال قيمت آب معادل با هزينه تمام‌شده و ارزش اقتصادي آب، اين مشكل به ترتيب بعد از 6 و 3 سال برطرف مي شود با توجه به يافته ها، به منظور كاهش اثرات سياست هاي قيمت گذاري آب اجراي سياست هاي مكمل جهت حمايت از كشاورزان پيشنهاد شده است.