تحليل بهره‌وري منابع توليد گندم آبي در استان‌هاي كشور با رويكردهاي چندمتغيره

توسعه پايدار بخش كشاورزي و افزايش توليد مستلزم سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي مناسب و متناسب با واقعيت‌هاست. تعريف، اندازه‌گيري و تحليل شاخص‌هاي بهره‌وري منابع توليد محصول راهبردي گندم به درك تفاوت‌هاي واقعي بهره‌وري در استان‌هاي كشور و اتخاذ تصميمات صحيح و كاربردي براي توسعه اقتصادي آنها كمك خواهد كرد. در اين مقاله، شاخص‌هاي مناسب جهت اندازه‌گيري بهره‌وري جزئي منابع توليد گندم آبي مانند آب، نيروي انساني، منابع استفاده شده در مراحل آماده‌سازي زمين، كاشت، داشت و برداشت و بهره‌وري كل عوامل توليد تعريف و به كمك داده‌هاي جمع‌آوري‌شده، مقدار شاخص‌هاي بهره‌وري طي سال‌هاي زراعي 86-1385 تا 90 -1389 به ازاي استان‌هاي مختلف كشور محاسبه شده است. تعدد شاخص‌هاي بهره‌وري به ازاي استان‌هاي مختلف امكان تحليل آنها را مشكل مي‌كند. براي دستيابي به تعداد شاخص‌هاي كمتر و تسهيل در تحليل آنها، از خاصيت كاهش بُعد متغيرها در رويكرد تحليل عاملي اكتشافي استفاده و به ازاي هر استان و هر نوع شاخص بهره‌وري، يك عدد بهره‌وري محاسبه شده است. در نهايت، رويكرد خوشه‌بندي، استان‌هاي كشور را بر اساس تشابه وضعيت بهره‌وري دسته‌بندي كرده است. نتايج نشان داد دو استان اردبيل و كرمانشاه از نظر بهره‌وري نيروي انساني و بهره‌وري كل عوامل توليد در يك خوشه قرار گرفته‌اند و عملكردشان از ساير استان‌ها بهتر است كه دليل آن توسعه مكانيزاسيون در اين دو استان مي‏باشد. بالاترين بهره‌وري منابع آبي براي توليد گندم آبي مربوط به استان‌هاي مازندران، ايلام و هرمزگان است. تعديل در سياست‌هاي حمايتي دولتي و الگوبرداري از استان‌هاي بهره‌ور به رشد توليد گندم مي‌تواند كمك كند.