پيگيري انواع نسبي‌گرايي در انديشه حسين كچويان

A Study of Various Types of Relativism in Hossein Kachuyan’s Thought

علم بومي و نسبت آن با علم ديني در چند دهه اخير در كانون توجه انديشمندان مسلمان بوده است. بنابر برخي خوانش‌ها از علم بومي، دست‌يابي عقل به علم، كاملاً بومي و تاريخي است. اين رويكرد معمولاً در زمره نسبي‌گرايي و تكثرگرايي معرفتي قرار گرفته و استفاده از آن در مباحث علم ديني، با مباني معرفت‌شناختي اسلامي در تعارض دانسته مي‌شود. اما بايد توجه داشت برخلاف تلقّي رايج و عرفي كه نسبي‌گرايي را مفهومي عام درنظر گرفته و ريشه آن را در شكاكيت سوفسطائيان مي‌داند كه مابعدتجددگرايان آن را در ساحت‌هاي گوناگون بازتوليد كرده‌اند، نسبي‌گرايي يك كل واحد نبوده و داراي انواع گوناگوني است. دكتر حسين كچويان يكي از انديشمندانِ حوزه روش‌شناسي علم انساني ـ اسلامي است، كه با تبيين ماهيت بالضروره تاريخي انسان، عقل و علوم انساني را متكثر مي‌داند. اين توجه به بومي بودن ذاتي علوم انساني، سبب اتهام نسبي‌گرايي مردود از طرف برخي جريان‌هاي بديل علم ديني گرديده است. نگارنده در اين مقاله كوشيده‌اند تا با دقت در ابعاد مسئله و تفكيك ميان آنچه مشهور به نسبي‌گرايي است، با نسبي‌گرايي مردود و نسبي‌گرايي معقول و با تبيين ديدگاه‌هاي اجتماعي اين متفكر مسلمان، خوانشي از ديدگاه وي را ارائه دهند كه نظر ايشان در مورد علم بومي گرفتار ايرادات معرفت‌شناختي انواع نسبي‌گرايي مردود نشود.

Indigenous science and its relationship with religious science has drawn the attention of Muslim thinkers over the past few decades. Hence, some of the readings of indigenous science, reason’s access to science, are quite indigenous and historical. This approach is normally classified in the category of epistemological relativism and pluralism and its application to issues related to religious science is considered in contradiction with Islamic epistemological principles.
However, it should be borne in mind that contrary to the prevailing secular approach which considers relativism as a general concept and traces its roots to the skepticism of sophists that was reproduced by postmodernists in different arenas, relativism is not a single totality and has various types.
Hossein Kachuyan is a scholar of methodology of human-Islamic science, who, by explaining man’s necessarily historical nature, maintains that reason and humanities are plural. This attention to essential indigenousness of humanities has prompted some alternative currents of religious science to accuse it as weak relativism.
Attempts have been made in this research to precisely study different aspects and make a distinction between what is known as relativism and weak relativism and reasonable relativism. Also the social viewpoints of this Muslim thinker are explained to present a reading of his ideas so that his approach to indigenous science is not entangled in epistemological problems of various types of weak