پَنگ، پَنگ‌گو و پَنگ‌خانه (جستارهايي از تقسيم آب سنتي در شهرستان بُرخوار)

A Research of Traditional Water Division in Borkhar Area

پَنگان يا فنجان متشكل از جامي مسي يا برنجي است كه در ته آن سوراخ ريزي تعبيه‌ شده و آن در ظرف بزرگي كه از آب پرشده قرار مي‌گيرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدايت مي‌شود تا در نهايت جام غرق شود. به پر شدن يك جام به‌ اصطلاح يك پنگ گفته مي‌شود. اين سنتي‌ترين شيوه زمان‌بندي در نزد ايرانيان است كه بي‌شك عمري به قدمت قنات دارد. شخصي كه اين كار را انجام مي‌دهد پنگ‌گير يا پنگ‌گو نام دارد و به محلي كه در آن اين تقسيم آب صورت مي‌گيرد، پنگ‌خانه گفته مي‌شود. اگرچه راجع به پنگان و اصطلاحات آن در اكثر نقاط اين سرزمين كارهاي ارزنده‌اي صورت گرفته است، اما به شخص پنگ‌گو، پنگ‌خانه و اسناد محلي و روستايي كمتر پرداخته‌ شده است. به‌راستي پنگ‌گو چگونه انتخاب مي‌شده است؟ او چگونه كشاورزان را از نوبت حقابه خود مطلع مي‌كرده است و آيا او مي‌توانسته در برخي مواقع پنگ‌خانه را ترك كند؟ پنگ‌خانه‌ها در كجاي مزارع قرار مي‌گرفته‌اند و كاربرد آن‌ها چه بوده است و هم‌اكنون چند پنگ‌خانه در كشور وجود دارد؟ دلايل اختلاف مدت‌زمان پنگ به دقيقه در يك مكان در دو قنات نزديك به يكديگر چيست؟ چگونه است كه پنگ و تعداد آن در قباله‌هاي ازدواج (شهرستان برخوار) ذكرشده است؟ و آيا اسناد محلي و روستايي (مصالحه‌نامه‌ها، قباله‌هاي ازدواج و...) مي‌توانند ابزاري براي بهتر درك كردن پرسش‌هاي پيش رو باشند؟ اين پژوهش با مراجعه به منابع كتابخانه‌اي و اسناد معتبر محلي و به صورت ميداني و مصاحبه شفاهي با كشاورزان خبره محلي و آخرين بازماندگان پنگ‌گو كه روزگاري در پنگ‌خانه‌ها پنگ‌گيري كرده و آن ايام را به ياد دارند و بررسي آخرين پنگ‌خانه‌هاي موجود تدوين ‌يافته است

Pângan or cup is made of copper or brass, and has a small hole at its bottom. It could be placed in a large container filled with water, and water from the cup hole to it in order to finally dip the cup. When the Pâng filled, it called one “Pâng”. This is the most traditional timeline for the Iranians, which undoubtedly has a lifetime of Qanat. The person who does this is called “Pângir” or “Pângu”, and the place is called the Pângkhaneh. Though Pângan and its terms have been important effect on the local cultures, but in the rural documents have been less paid. Indeed, how was the Pângu selected? How did the farmers know about their quota? When could they leave Pângkhaneh at some point? Where were the locations of them? and what were their uses? and how many Pângkhaneh are in the country now? What is the difference between a place to another place in their Pâng? How did Pâng and its number mention in the marriage certificate (focus on Borkhar area)? and can local and rural documents _marriage certificate, etc._ be a path for better understand the issues ahead? This research is based on references to library resources and authentic local and field documents, and oral interviews with local farmers and the latest Pângu, who once reminded the Pângir and remember something about it, and discover and observe the latest available Pângkhaneh