پديد آورندگان :
آقاداودي، مُحيّ الدّين دانشگاه هنر اصفهان - دانشكده صنايع دستي , زكريايي كرماني، ايمان دانشگاه هنر اصفهان - دانشكده صنايع دستي , زكريايي كرماني، ايمان دانشگاه هنر اصفهان - دانشكده صنايع دستي , خواجه احمد عطاري، علي رضا دانشگاه هنر اصفهان - دانشكده صنايع دستي
كليدواژه :
معماري صفويه , تزيينات معماري , كتيبه , مسجد-مدرسه چهارباغ , گونه شناسي
چكيده فارسي :
مسجد-مدرسه چهارباغ اصفهان به عنوان يكي از مهمترين بناهاي عصر شاه سلطان حسين صفوي، در دو بعد ساختار و تزيينات، حائز اهميت است. از جمله شاخص‌ترين تزيينات به‌كار رفته در اين گنجينه هنر عصر صفويه، كتيبه‌ها مي‌باشند كه به واسطه تنوع و كيفيت، سرآمد كتيبه‌نگاري‌هاي بناهاي مشابه اين عصر هستند. با ذكر اين مقدمه در رابطه با اهميت موضوع، پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بازشناسي مختصر مسجد-مدرسه چهارباغ، با ديدگاهي چند وجهي، به طبقه‌بندي و گونه‌شناسي ساختار ظاهري و مضامين كتيبه‌هاي بناي مذكور اقدام نمايد. مراحل مذكور، زمينه‌ساز پاسخ به اين پرسش خواهند بود كه بر اساس معيارهاي ترسيم‌شده در پژوهش، كتيبه‌هاي مسجد-مدرسه چهارباغ از حيث ساختار و مضامين، در بر گيرنده چه گونه‌هايي هستند؟ و ويژگي‌هاي شاخص آنها چه مي‌باشند؟ روش پژوهش توسعه‌اي حاضر كه با رويكرد گونه‌شناسي به‌انجام رسيده است، توصيفي_تحليلي و جمع‌آوري اطلاعات به‌شيوه ميداني و كتابخانه‌اي صورت پذيرفته است، همچنين شيوه تجزيه و تحليل يافته‌ها، كيفي است. نتايج پژوهش حاضر مؤيد آن است كه، مهمترين ويژگي‌هاي شاخص و متمايزكننده كتيبه‌هاي بناي چهارباغ كه مبناي طبقه‌بندي و گونه‌شناسي پژوهش حاضر قرار گرفته‌اند، شامل نوع مصالح و تكنيك اجرا، نوع خطوط و تركيب‌بندي حروف و همچنين هنرمندان خوشنويس صاحب اثر مي‌باشد. بر اين اساس، كتيبه‌هاي مسجد-مدرسه چهارباغ كه با استفاده از انواع تكنيك‌هاي كاشي‌كاري، قلم‌زني و زرگري، خاتم و شبكه‌بري چوب، حكاكي سنگ و حتي بافته زيلو اجرا شده‌اند و شامل خطوط ثلث، كوفي (بنايي و معقلي) و نستعليق مي‌باشند، كلكسيوني از آثار هنرمندان خوشنويس مشهوري چون محمدصالح اصفهاني، علي‌نقي امامي و رحيم جزايري هستند كه نمونه‌هاي آن در كمتر بنايي مشاهده شده است. همچنين مهمترين مضامين به كار رفته، شامل مضامين قرآني، احاديث و روايات، مدح پيامبر (ص)، حضرت علي (ع) و ديگر ائمه اطهار و اطلاعاتي پيرامون حامي، مجري و واقف بنا مي‌باشند كه در قالب متون عربي و ادبيات منظوم و منثور فارسي بيان شده‌اند.
چكيده لاتين :
Chaharbagh Mosque-school of Isfahan, being one of the most important monuments of Shah Soltan Hossein in the Safavid era, is of chief importance regarding its structure and decorations. The inscriptions are the most prominent features of the art treasure of the Safavid era, that are the best in terms of quality and variety compared to other monuments of the same period. The present study attempts to classify and typology the external structure and themes of the inscriptions of the mentioned building with a multidimensional point of view, and also recognizing the Chaharbagh Mosque-school briefly. The mentioned procedures lead to two questions: 1- According to the considered criterions, what are the different types of inscriptions of the monument? 2- What are their prominent features? The method of this study that is carried out by a typology approach is analytical-descriptive. Data is collected through field and library methods. The data is analyzed qualitatively. The results of the examinations indicate that the most distinctive and important features of the inscriptions of Chaharbagh Mosque-school are the type of materials, the executing techniques, type of lines, the combination of the letters, and also the famous calligraphic artists, which are the base of classifying and typology of the current paper. Accordingly, the inscriptions which are made by using different techniques of tile work, etching, gold work, inlaid, wood work, engraving on stones and even Zilu weaving, and include Suls, Kufi (Bana'i and Muaiqly) and Nastaliq calligraphy, is a collection of the artworks of famous calligraphic artists such as Mohammad Saleh Esfahani, Ali Naghi Emami and Rahim Jazayeri that their works are not seen in many monuments. The most important themes used in these inscriptions are Quranic themes, hadiths and narratives, eulogy of the Prophet, Hazrat Ali, and other Imams, and also some information about the supporter, executors, and the benefactor of the building which are expressed in the form of Arabic texts and Persian poetic and prose.
