الگوهاي معماري سبُك روستايي حوزه فرهنگي هليل رود (كَوار، كُتوك، كَپر)

Rural Lightweight Architecture Patterns in Halil River Cultural District (Cavâr, Kotuk, Capar)

در فرايند جست­ و­جو و مطالعه شيوه سكونت و انواع سكونتگاه­هاي روستايي حوزه فرهنگي هليل­ رود در شهرستان جيرفت استان كرمان، سازه­ هاي سبكي يافت مي­شود كه در گستره­اي وسيع و با نمودهاي كمابيش متفاوت قابل مشاهده است. سازه­ هاي دست­ ساز و بومي كه ريشه در فرهنگ عشايري و كوچ ­نشيني و يا زندگي ساده روستايي دارند و طي ساليان زياد پاسخگوي نيازهاي زيستي و سكونتي مردم منطقه بوده­اند. سكونتگاه­هاي كمينه ­گرايي (مينيمال) كه در طول ساليان متمادي، بخش مهمي از طرحواره ذهني اين مردمان از سكونت را شكل داده است. ديرپايي، حضور پيوسته و جايگاه اين سازه­ها در خاطر و زندگي ساكنين، آن­ها را فراتر از يك سازه صرف، تبديل به جلوه بارزي از يك فن- فرهنگ و بخشي تفكيك ­ناپذير از الگوي سكونت روستائيان حاشيه هليل‌رود نموده است. چنين جايگاهي مطالعه، شناخت و معرفي اين الگوهاي سكونت روستايي را ضروري مي­نمايد، به ويژه در شرايطي كه در طرح­هاي سامان­دهي سكونت­گاه­هاي حاشيه هليل ­رود نسبت به آن بي­ توجهي شده است. از جمله شاخص ­ترين سازه­ هاي سبكي كه به وفور در ناحيه مورد اشاره مشاهده مي­شود، كَوار وكُتوك و كَپر را مي­توان نام برد. اين نوشتار قصد آن دارد تا با توسل به دو روش تحقيق زمينه­ گرا و توصيفي - تحليلي و مقايسۀ تطبيقي با استناد به اطلاعات حاصل از برداشت­ ها و بازديدهاي ميداني، به مطالعه و بررسي اين سه سازه و تبيين سير تحول آن­ها در نواحي مختلف منطقه پرداخته و ويژگي­ها، شباهت­ها و تفاوت­ها، نقاط قوت و ضعف هر يك را بيان نمايد. بديهي است شناخت حاصل شده مي­تواند طراحان و متوليان روستايي منطقه را در طراحي مسكن روستايي، همساز با الگوهاي بومي موجود، ياري دهد.

In the process of searching and studying the different types of habitatation and rural settlements in the Halil River cultural district in Jiroft, Kerman province, lightweight structures are found that can be seen over a vast area with more or less different forms. These handmade and vernacular structures are rooted in nomadic culture or simple rural life, and for many years have answered the needs of the people in the region for residence and living. Over the years, these minimalist settlements have formed an important part of the mental schema of residence in these people's minds. Longevity, continuous presence and the position of these structures in the lives of residents has made them more than just a mere structure, becoming an outstanding example of a techno-culture and an inseparable part of the pattern of habitation for the villagers living on the banks of Halil river. therefore, this situation necessitates the recognition and introduction of these rural habitation patterns, especially in a time that the plans for the organization of settlements along Halil river are neglected. Among the most prominent lightweight structures that can be found abundantly in the area mentioned are Cavâr, Kotuk, Capar. Based on contextual and descriptive-analytical research methods and comparative study of the information gathered from field observations and surveys, this study intends to examine these three structures and explain their evolution in different areas and the characteristics, similarities and differences, the strengths and weaknesses of each one. Certainly, the results can help rural designers and authorities in the design of rural housing, consistent with existing indigenous patterns.