كليدواژه :
خانه‌هاي سنتي يزد , حالايي‌كردن , سكونتِ امروزي , برنامه فضايي , واحدهاي مسكوني امروزي
چكيده فارسي :
وجود تعداد زيادي از خانه‌هاي خالي در بافت قديم يزد و پراكنش افقي بي‌رويه شهر يزد براي تامين واحدهاي مسكوني، سبب شده است نوشتار حاضر از برنامه فضايي خانه‌هاي سنتي يزد در نسبت با سكونت امروزيپرسش كند. لذا با هدف شناخت زندگي ديروز و امروز، مطالعات كتابخانه‌اي با روش غالبِ تاريخي و توصيفي-تحليلي در پيشينه موضوع و مشاهدات مستمر ميداني تا اشباع نظري به صورت كيفي در حيطه خانه‌هاي سنتي و امروزي انجام شده است. مطالعات نشان مي‌دهد برنامه فضايي خانه‌هاي سنتي مشتمل بر انواع فضاهاي باز، نيم‌باز و بسته در ارتباطات عمودي از زيرزمين تا بام است كه شامل فعاليتهايي همچون زندگي در جوار خانواده، كارِ خانگي يا فراخانگي و فعاليتهاي اجتماعي همچون ميهمانداري، همسايه‌داري و ارتباط با محله است. از سوي ديگر، برنامه فضايي خانه‌هاي امروزيِ اغلب آپارتماني، يك بقچه تختِ بسته به ندرت داراي فضايِ نيم‌بازِ مناسب است كه در نشيمن، پذيرايي، ناهارخوري، آشپزخانه باز، اتاقهاي خواب، فضاهاي بهداشتي، پاركينگ و انباري روي مي‌دهد. در اين نوع از سكونت؛ كارِ خانگي تقريبا فراموش شده است و فضايِ بازِ مشاع لزوما سبب تحقق‌پذيري مناسبات اجتماعي و طراوت زندگي خانواده نمي‌شود. نقاط رجحاني براي دو نوع برنامه فضايي وجود دارد كه از مهمترين آنها اهميت و اولويت فضاي باز و نيم‌باز در فعاليتهاي متنوع خانواده و كيفيت‌هاي زندگي در خانه‌هاي سنتي و از وجه ديگر؛ ايمني، امنيت و راحتي زندگيِ محدودِ امروز در آپارتمانهاست. اما لازم است خانه مسائل مادي و معنوي را توامان پاسخ دهد. با ديدگاه اصالتِ برنامه زندگي يك خانواده ايراني خاصه يزدي؛ جمع بندي آنست كه اولويت با انتخاب ظرفيت پاسخده خانه‌هاي سنتي با لحاظ نمودنِ مناسبسازي برنامه فضايي آنها و بافت اطرافشان براي زندگي امروز است. پس از اين انتخاب، لاجرم فراهم نمودنِ مازاد دانه‌هاي مورد نياز در بخش‌هاي جديد شهر قابل بررسي خواهد بود. تحقق به روز نمودن خانه‌هاي سنتي؛ مطالعات كاربردي دقيقي در ارتباط با حفظ بقچه‌بندي فضاهاي باز، نيم باز و بسته در انعطاف‌پذيري و تطبيق‌پذيري آنها با زندگي امروز طلب مي‌كند كه نيازمند احياي فرهنگ حالايي‌كردنِ (روزآمد نمودن) خانه‌ها در نزد مردم يزد است.
چكيده لاتين :
There are many empty traditional homes in historic districts of Yazd while; the horizontal size of Yazd city is going to be bigger than past to provide new houses to people. So the question of research is to know about if existing old houses space programs have adaptability to be reused as contemporary habitations. In other word, would old houses be reused in these days? To evaluate this goal; the article tries to know about intersections and differences between those two kinds of residence space program. The research method which is descriptive-analytical divided in to two ways: deep observations and library survey. Also, the author as one of the dwellers of Yazd city during more than 15 years, in both ancient and new districts of Yazd, did her analytical descriptions.
The study shows that space program of traditional homes contains three parts: open spaces, closed spaces and half-open spaces while new dwelling in Yazd, has just limited to closed spaces and personal open spaces and half-open ones have been deleted to some extent. Also, in traditional houses, there are spaces to do house working but new ones forgot doing work at homes. In addition, old houses had relation to neighbors but new kinds don’t good relationship to neighbors.
There are some strong points to traditional homes which are: quality in personal open spaces(yards) to gather family and they have affordance to do several activities in them. Instead, in flats, there are some strong points: stable structures, good security, suitable car access and coherent closed spaces.
To avoid of gentrification, and to reach to sustainable rehabilitation of Yazd, and through knowing about two kinds of space program of houses in Yazd, and notice to have a culture of renovating homes to reuse as homes in past Yazd culture, it seems there is affordance in space program of traditional homes to accept and adapt to new life. But some conditions must be changed to do so which some of them are in micro decision and some of them are in macro scale. Some goal group are suggested to dwell in adapted traditional homes: young couples, university students who needs dormitory, province bosses, professors, noble and ancient families of Yazd who needs weekend homes to gather, foreign or Iranian tourists who needs hustles, …
Reach to the aim, has two aspects: one of them needs people motivation and the other one needs motivation of decision makers in macro scale. Each of them must do their best in parallel way so that conditions could be better during the time.
