نحو فضا رهيافتي براي ادراك عرصه بندي خانه در شهر يزد (دوره هاي قاجاريه، پهلوي و جمهوري اسلامي)

Space Syntax the way to Perceive Arrangement the Spaces of the House in Yazd city, (Periods Qajar, Pahlavi and Islamic Republic)

جامعه ايران دوران گذر از جامعه سنتي به مدرن را بسيار سريع و بدون ايجاد زيرساخت­هاي لازم به ويژه در حوزه­ي ساخت ­و ساز تجربه نموده است؛ در اين دوره تغييرات ساخت­ وساز ناشي از تقليد شكل و بدون در نظر گرفتن مفاهيم متناسب با شرايط جامعه مي­باشد و خانه به عنوان اولين سرپناه بشر، منعكس­ كننده ­ي بيشترين تأثيرات فرهنگي، اجتماعي و اعتقادي خواهد بود. مقالة حاضر سعي در ادراك «عرصه­ بندي فضاهاي خانه» با استفاده از مدل تحليلي «نحو فضا» را دارد و اصلي­ترين سوال پيش­روي مقاله آن است كه با بررسي «ارتباطات فضايي خانه ­هاي سه دورة قاجاريه، پهلوي و جمهوري اسلامي» با روش نحو فضا تغيير در عرصه‌بندي و سازمان فضايي خانه ­ها چگونه مي­باشد. هر چند در اين حوزه­ مطالعات ديگري نيز صورت گرفته ولي در پژوهش پيش­رو تلاش بر اين است تا براساس تئوري «نحو فضا» به اين ادراك نايل شد، زيرا چنانچه اين ادراك در قالب مدل تحليلي سامان گيرد، زمينه ­هاي پيش­بيني رفتارهاي احتمالي در فضاهاي مورد نظر خانه­هاي دورة قاجاريه و پهلوي و تفاوت آن با خانه ­هاي دورة جمهوري اسلامي به دست خواهد آمد. روش پژوهش در اين مقاله از نوع توصيفي ـ تحليلي است كه با روندي از «جزء به كل» و استفاده از نرم ­افزارهاي «اي ـ گراف» و «دپت­مپ» انجام مي­شود. يافته­ هاي پژوهش نشان مي­دهد، پيكره­ بندي و سازمان فضايي خانه­ ها در دورۀ قاجاريه تا اوايل پهلوي داراي تداوم بوده و فرهنگ جامعه نقش مهمي در شكل ­گيري فضاها و نحوة سازمان­دهي آن­ها داشته است ولي با تغيير در شيوة زندگي و پيدايش مدرنيته و عدم وجود زمان لازم براي هماهنگ شدن با نيازهاي جامعه برداشت التقاطي از تفكرات ديگر فرهنگ­ها به وجود آمد. از اين­رو شكاف عميقي بين نمونه­ هاي جديد ساخته­ شده در اين دوره با نمونه­ هاي پيشين ايجاد شد.

Society of Iran has experienced the passage era from traditional society to modern very fast and without creating the necessary infrastructure especially in the field of construction, therefore, to achieve a worthwhile construction must look at the latent patterns of the past constructing and attention to the cultural and social needs of the community today.The present article an attempt to Perceive “arrangement the spaces of the house” with analytical model “Space Syntax” and the main question of this article is that with study “Spatial communication three periods houses Qajar, Pahlavi and Islamic Republic” with the method space syntax, how is the change in the arrangement spaces of the house. Though another study has been done in this area but this research is trying so according to model “Space Syntax” this perception was achieved, because if this perception arranged in the form of an analytical model, will be achieved predictive fields possible behaviors in the desired spaces of the houses period Qajar, Pahlavi and the difference is with the houses period Islamic Republic. Research method in this article is descriptive – analytical that is done with a process of component to whole and use of softwares “A-grath” and “Depth map”. The research findings indicate that arrangement the spaces of the house has been persistent in the Qajar period until the early Pahlavi and the culture of society has an important role in shaping the spaces and how they are organized, but by changing the way of life and the appearance of modernity and lack of time to fit into the needs of the community was created an eclectic impression of the thoughts of other cultures. Therefore, a deep gap was created between the new samples made in this period with the previous samples.