بررسي حس تعلق به مكان در بناهاي مذهبي-تاريخي در راستاي افزايش تعامل ساكنين محله با بنا (نمونه موردي: مسجد جامع اصفهان)

Study on Place Attachment in Religious-Historical Buildings (Case study: Jameh Mosque of Isfahan)

حس تعلق به مكان سطح بالاتري از حس مكان است كه منجر به محيط‌هاي با كيفيت مي‌شود و انسان خود را جزئي از آن مي‌داند و به آن احترام مي‌گذارد. حس تعلق در معماري برآيند سه عامل فرد، ديگران و محيط مي‌باشد كه اين حس شامل عواملي چون ادراك فرد از محيط، متغيرهاي اجتماعي همچون نمادها، نشانه‌ها و كالبد بنا است و داراي سطوح مختلفي مي‌باشد كه شامل رضايتمندي، رجحان مكاني، شناخت مكاني، نمادگرايي، تعلق مكاني، دلبستگي به مكان و تعهد به مكان است. در راستاي شناخت ميزان حس تعلق افراد به مساجد تاريخي، مسجد جامع اصفهان به عنوان نمونه‌اي شاخص انتخاب شده است. اين مسجد يكي از شاهكارهاي معماري در دوران مختلف مي‌باشد و در طول ايام دستخوش تغييراتي گشته است امّا همچنان به عنوان فضايي مناسب براي عبادت مورد استفاده افراد زيادي قرار مي‌گيرد. روش تحقيق مورد استفاده در اين پژوهش توصيفي-پيمايشي مي‌باشد كه با استفاده از پرسشنامه‌ و توزيع آن در مسجد جامع اصفهان، سطوح مختلف حس تعلق به مكان مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان مي‌دهد كه نمادگرايي بيشترين رتبه و شناخت مكاني پايين‌ترين رتبه را در ميان سطوح مختلف دارد و در ميانه اين دو، مابقي سطوح حس تعلق قرار مي‌گيرند امّا رجحان مكاني در ميان پاسخ آزمودني‌ها را نمي‌توان به عنوان يك عامل تأثيرگذار در نظر گرفت. لازم به ذكر است تفاوت معنا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داري در زمينه رجحان مكاني در ميان مردان و زنان نسبت به مسجد جامع اصفهان وجود دارد و همچنين نمادگرايي به عنوان مهمترين عامل در ميان قشر تحصيل كرده و متخصص شناخته مي‌شود.

Place attachment is at a higher level compared to sense of place. It results in the higher quality places and which people consider themselves part of and show respect to. Place attachment is the outcome of three factors: Individuals, Others and Environment. This sense includes the individual's perception of the environment, social variables such as symbols, signs and building body. It has different levels which are “Satisfaction”, “Preference”, “Recognition”, “Symbolism”, “Attachment”, “Interest”, and “Commitment”. Jameh mosque of Isfahan is chosen as a specific case for studying place attachment in religious-historical buildings. This mosque is a masterpiece in Iran`s architecture. It has changed in the different eras but people still use it as a suitable place for worship. The methodology in this research is descriptive survey and different factors of place attachment are studied by using a questionnaire. The results show that Symbolism ranks first and Recognition has the lowest rank amongst the factors. Also, Preference is not an effective factor but a significant different can be observed regarding this factor amongst men and women's answer. Symbolism is realized as the most important factor among the educated and professional class