نگهداري درازمدت ژرم ­پلاسم شمشاد خزري (Buxus hyrcana Pojark)، يك درختچه ­ي زينتي در حال انقراض، در شرايط فراسرد با كپسوله ­كردن-آب­برداري و باززايي آن توسط هورمون­هاي گياهي

Long-term storage of Buxus hyrcana Pojark. gerplasm, an ornamental shrub in danger of extinction, under cryopreservation conditions with encapsulation dehydration and its regeneration by phytohormones

شمشاد خزري يا شمشاد جنگلي ( Buxus sempervirens auct non L ) يك گونه ي زينتي درختچه­ اي است كه در صنايع مختلف از جمله صنايع دستي و زينتي كاربرد دارد. خطر انقراض، نسل اين گياه را تهديد مي­كند. نگهداري ژرم­ پلاسم­ گياهان به ­ويژه گياهاني كه در خطر انقراض نسل قرار دارند، از اهداف محققان و دولت­ مردان در سراسر جهان است. بنابراين، هدف از انجام اين تحقيق، نگهداري درازمدت ژرم­ پلاسم شمشاد خزري در ازت مايع با پيش ­تيمار سوكروز و كپسوله ­كردن-آب ­برداري بود. ژرم­ پلاسم ­ها يا ريزنمونه­ هاي مورد استفاده، بذر و جوانه ­ي راسي بودند كه از گياهان مادري رشديافته در گلخانه تهيه شدند. اين پژوهش يك روش بسيار كارآمد براي ضدعفوني ريزنمونه ­ها به­ ويژه سرشاخه را ارائه مي­كند. در محيط­ هاي باززايي ژرم ­پلاسم ­ها، بعد از نگهداري در ازت مايع، از غلظت ­هاي صفر، 0/5، 1، 1/5 و 2 ميلي­گرم در ليتر از هر سه تنظيم ­كننده­ ي رشد گياهي BAP، IBA و NAA استفاده شد. بررسي ­ها در قالب طرح كاملا تصادفي (RCD) در 4 تكرار انجام ­شدند. نتايج تحقيق نشان داد كه كپسوله­ كردن-آب­ برداري به­ عنوان يك پيش ­تيمار، نقش موثري در بقا و قدرت جوانه ­زني جوانه­ ي راسي داشت. حدود 50 درصد از جوانه­ هاي راسي كپسوله­ شده بعد از نگهداري در ازت مايع، قدرت جوانه ­زني خود را حفظ كردند. بالاترين درصد جوانه ­زني جوانه ­هاي راسي كپسوله­ شده (60 درصد) در محيط كشت حاوي 0/5 ميلي­گرم در ليتر BAP همراه با 1/5 ميلي­گرم در ليتر NAA به ­دست آمد. محيط حاوي 0/5 ميلي­گرم در ليتر BAP بدون NAA با تحريك جوانه­ زني جوانه­ هاي راسي كپسوله­ شده به­ ميزان 48 درصد نيز محيط مناسبي بود. هيچ­يك از بذور كپسوله­­ شده و كپسوله ­نشده و سرشاخه­ هاي كپسوله­ نشده بعد از نگهداري در ازت مايع و كشت در محيط باززايي، بقايي نداشتند و جوانه نزدند.

Box tree (Buxus sempervirens L. or Buxus hyrcana Pojark.), is an ornamental shrub species that has applications in various industries such as handmade and ornamental industeries. This species is in danger of extinction. Conservation of plants germplasm especially the plants in danger of extinction is one of the purposes of researchers and parlements members all of the worlds. Thus, the aim of this research was long-term conservation of germplasm in liquid nitrogen with sucrose and encapsulation-dehydration pre-treatments. Used germplasms or explants were seed and apical buds which were prepared from mother plants grown in greenhouse. This research presents a suitable method for sterilization of explants especially apical buds. Concentrations of 0, 0.5, 1, 1.5 and 2 mg l-1 of three plant growth regulators BAP, IBA and NAA were used in germplasm regeneration medium after conservation in liquid nitrogen. The experiment was carried out as factorial based on a randomized complete block design in four replications. The results of the research showed that encapsulation as a pre-treatment had effective role on the survival and germination of apical buds. Around 50% of encapsulated apical buds were attained their germination capacity. The highest germination percentage of encapsulated apical buds (60%) was obtained in culture medium containing 0.5 mg l-1 BAP along with 1.5 mg l-1 NAA. Medium containing 0.5 mg l-1 BAP without NAA with the content of 48% germination induction of apical buds was a suitable medium, too. None of non-encapsulated apical buds and encapsulated and non-encapsulated seeds had survival after conservation in liquid nitrogen and cultivation in regeneration medium.