تغييرات اسانس مريم‌گلي اصفهاني (Salvia reuterana Boiss) در شرايط رويشگاهي و زراعي

Variations in essential oil of Salvia reuterana Boiss. under wild and field conditions

مريم گلي اصفهاني (.reuterana Boiss Salvia) گياهي علفي و پايا متعلق به خانواده نعناع و بومي ايران است. مطالعه حاضر با هدف بررسي تغييرات به وجود آمده در ميزان و تركيبات اسانس اين گونه در شرايط مزرعه­ اي(كرج و ابهر) در مقايسه با رويشگاه طبيعي (آرادان) انجام پذيرفت. اندام هوايي گياهان در زمان گلدهي، جمع ­آوري و اسانس به روش تقطير با آب توسط دستگاه كلونجر استخراج شد. شناسايي تركيبات اسانس ­ها توسط كروماتوگرافي گازي (GC) و گاز كروماتوگراف متصل به طيف سنج جرمي(GS-MS) انجام شد. انتقال اين گياه از رويشگاه طبيعي به شرايط زراعي سبب افزايش ارتفاع گياه، وزن خشك گياه، ميزان اسانس و تغيير كمّي و كيفي اجزاء اسانس شد. نتايج نشان داد بازده اسانس در شرايط رويشگاهي و زراعي كرج و ابهر به ترتيب 0/14، 0/18 و 0/2 درصد وزني به وزني بود. در مجموع 47 تركيب در اسانس مريم گلي اصفهاني وجود داشت كه 57/5% آن­ها (27 تركيب) در هر سه منطقه مشترك بودند. دو تركيب­هاي اصلي در اسانس نمونه رويشگاهي Germacrene– D (15/23%) و Spathulenol (18/10%) بود. دو تركيب عمده اسانس گياهان كشت شده در كرج و ابهر Linalool (به ترتيب 1/21% و 41/17%) و Germacrene–D (به ترتيب 4/19% و 16/8%) شناسايي شد. برخلاف اسانس گياه كشت شده در ابهر كه داراي بيشترين ميزان مونوترپن ­هاي هيدروكربنه بود، اسانس گياهان جمع­ آوري شده از رويشگاه آرادان كمترين ميزان مونوترپن­ هاي هيدروكربنه را به خود اختصاص داد. به علاوه، كمترين و بيشترين ميزان سزكوئي­ترپن هيدروكربنه و نيز ميزان كل سزكوئي­ترپن­ ها به ترتيب در ابهر و آرادان مشاهده شد. به نظر مي­رسد بالاتر بودن ميانگين دماي ساليانه در آرادان، فرآيندهاي توليد اسانس در اين گياه را به سمت توليد سزكوئي­ترپن­ ها سوق مي دهد.

Salvia reuterana Boiss. is a herbaceous permanent plant that belongs to the family of Lamiaceae and is an endemic plant of Iran. The aim of this study was to evaluate changes in the essential oil content and comparison of this species, under field conditions (Karaj and Abhar) with wild condition (Aradan). The aerial parts of the plants were collected at the flowering stage and essential oils were obtained by hydrodistillation using a Clevenger-type apparatus. The identification of essential oils composition was performed by GC and GC-MS. Bringing this plant from natural habitat into the cultivation led to increase of plant height, plant dry weight, oil content and variation of quality and quantity of the essential oils. It seemed, these changes occured due to altitude increasing, improvement of soil condition such as lowering soil pH/EC and increasing availability of nutrients owning to bringing this species to new conditions. The results showed that essential oil yield in wild condition and cultivated plants in Karaj and Abhar were 0.14 %, 0.18 % and 0.2 % (w/w), respectively. Forty-seven constituents were identified in the essential oil of S. reuterana which 57.5% (twenty-seven components) of them were shared between all the studied localities. Two main constituents of the essential oil of wild population were Germacrene–D (23.15%) and Spathulenol (10.18%). The composition of the essential oil of cultivated plants in Karaj and Abhar show Linalool (21.1% and 17.41%, respectively) and Germacrene– D (19.4% and 16.8%, respectively) as the two major components. The essential oil of cultivated plants in Abhar represented highest amount of monoterpene hydrocarbons, while this fraction was found to be lowest amount in the essential oil of plant growing in Aradan. On the other hand, the lowest and highest amount of sesquiterpene hydrocarbons and total sesquiterpenes in Abhar and Aradan, respectively. It seems that higher average annual temperatures and other ecological condition in Aradan led to actuate the essential oil synthesis processes toward sesquiterpenes production in this plant.