روراستي تعارف‌ها و جنسيت در زبان فارسي: رويكردي شناختي

Sincerity of Ta’arofs Across Genders in Persian Language: A Cognitive Approach

اين پژوهش به عدم / روراستي تعارف‌هاي زبان فارسي در دو جنس زن و مرد با استفاده از طرحواره‌هاي فرهنگي به عنوان ابزار تحليلي مي‌پردازد. داده‌هاي اين پژوهش كه از بافت‌هاي گفت‌وگو در تعاملات طبيعي و فيلم‌هاي ايراني جمع‌آوري‌شده، به وسيله روش تحليل مكالمه بررسي شده است. پژوهش‌گران با به‌كارگيري روش درون‌نگر 15 طرحوارۀ فرهنگي زيربنايي براي تعارف‌هاي زبان فارسي شناسايي كرده و مدلي ارائه داده‌اند. نظريۀ زمينه‌اي براي استخراج طرحواره‌ها از پيكرۀ هزار تعامل تعارفي به كار گرفته شده است. بدين منظور تعارف‌هايي كه از درون پيكره استخراج و ترانويسي شده است، بررسي شده و تعارف‌هايي كه نيروي منظوري و كاربرد مشترك داشتند شناسايي و به عنوان طرحواره‌هاي فرهنگي خرد طبقه‌بندي شده‌اند. به هر طبقه عنواني اختصاص داده شده و رمزگذاري اوليه صورت گرفته است. جهت اطمينان از پايايي طبقه‌بندي‌ها از دو ارزياب ديگر استفاده شده است. سپس مفاهيمي كه در فرهنگ ايراني پايه و اساس اين طرحواره‌هاي خرد تلقي مي‌شود شناسايي و به عنوان طرحواره‌هاي فرهنگي كلان نام­دهي شده است. هفت طرحوارۀ كلان در اين بررسي منظور شده روراستي تعارف‌ها در دو جنس از طريق پرسشنامه مورد بررسي قرار گرفته است. تعارف‌ها و بافت‌هاي آن‌ها در پرسشنامه آمده و از پاسخگوها خواسته‌شده ميزان روراستي تعارف‌ها را ارزيابي و به آن‌ها امتياز دهند. تعارف‌ها به تعداد مساوي از گفتگوهاي ميان مردها و زن‌ها انتخاب شده و با طرح‌واره‌هاي زيربنايي مختلف بدون نظم خاصي در پرسشنامه توزيع شده است. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه علي‌رغم باور عموم به روراستي بيشتر مردها در تعارفات در مقايسه با زن‌ها، گرچه روراستي تعارفات زن‌ها به ميزان جزئي بيشتر بوده اما تفاوت معناداري بين روراستي دو جنس وجود ندارد. گرچه طرحواره‌هاي خرد زيربناي (غير) روراست‌ترين تعارف‌ها در زن‌ها و مردها متفاوت بوده و بازتابندۀ تفاوت‌هاي روان‌شناختي و اجتماعي آنها است، اما طرح واره ­هاي كلان زيربنايي به تبعيت از شناخت توزيعي، مشترك هست.

This paper deals with the sincerity of Persian language Ta’arofs across genders. The sincerity is evaluated by means of cultural schemas. Data that is gathered from different conversational contexts and Iranian films is analyzed by conversation analysis method. Using emic approach, the researchers identify fifteen underlying cultural schemas for Persian Ta’arofs and represent a model. To fulfill this aim, the Ta’arofs with similar illocutionary forces are identified and classified as cultural micro-schemas. Each class is given a title and the first encoding is done. To make sure about the validity of the classifications two inter-raters are employed. Then the concepts which are considered as the basis for these micro-schemas in Iranian culture are identified and labeled as macro-schemas. The Ta’arofs are evaluated in questionnaires in terms of sincerity they are associated with across genders. Ta’arofs and their contexts are presented in the questionnaire and the subjects are asked to evaluate the sincerity of Ta’arofs. Ta’arofs are chosen from both genders’ conversations equivalently and distributed in the questionnaire with different cultural schemas. The evaluation of data demonstrates that despite the common belief that men’s Ta’arofs are more sincere than women’s, there wasn’t any significant difference between their degrees of sincerity. Moreover, considering that the most and the least sincere Ta’arofs belong to women, we can say that the range of sincerity of Ta’arofs is wider in women than in men. The underlying micro-schemas of the most sincere Ta’arofs in women and men are respectively sympathy (Hamdeli) and compliment (Tahsin); and, the underlying micro-schemas of the least sincere Ta’arofs are respectively hospitality (Mehmannavazi) and Shekastehnafsi in women and men. Although the underlying micro-schemas of the most (in) sincere Ta’arofs are different in the two genders and reflect social and psychological differences between them, the underlying macro-schemas obey the notion of distributive cognition.