پديد آورندگان :
كلاهدوز محمدي، ماندانا دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران - گروه زبان شناسي همگاني , قلي فاميان، علي رضا دانشگاه پيام نور - گروه زبان شناسي همگاني , آقاگلزاده، فردوس دانشگاه تربيت مدرس تهران - گروه زبان شناسي همگاني
كليدواژه :
توالي تقابل , اصول توالي , نشان داري , پيكره , گفتمان محاوره اي و نوشتاري
چكيده فارسي :
تقابل نوعي رابطه واژگاني- معنايي است كه در قالب آن دو واژه كه از بسياري جهات مشابه هستند به معاني كاملاً متضاد اشاره مي‌كنند. در بررسي توزيع دو واژه متقابل موضوع توالي آن‌ها («الف» «ب» يا «ب» «الف») مطرح مي‌شود. مطالعات انگشت‌شمار پيشين و مشاهدات نگارندگان در پيكره شفاهي و نوشتاري حاكي از آن است كه توالي متقابل‌ها در اغلب موارد تابع نظمي پنهان است. جونز (2002) كوشيده است نظم مذكور را در قالب هفت اصل تبيين كند. اصول مورد نظر شامل اشتقاق ساختواژي، مثبت بودن، بزرگي، ترتيب وقوع رويدادها، جنسيت، واج‌شناسي و اصطلاح‌گرايي است. هدف از مطالعه حاضر، بررسي توالي جفت‌واژه‌هاي متقابل در توالي اولويت‌دار زبان فارسي مبتني بر داده‌هاي پيكره‌اي محقق ساخته و بررسي آن در چارچوب اصول هفتگانه جونز (2002) است. نمونه‌هاي مورد استفاده در مطالعه حاضر شامل 4000 جمله داراي جفت‌واژه‌هاي متقابل است كه گونه‌هاي نوشتاري و گفتاري زبان فارسي دهه‌هاي 40 تا 90 شمسي اعم از متون داستاني، مطبوعاتي، راديويي، تلويزيوني و فضاي مجازي را در برمي‌گيرد. تنوع موضوعي متون و توجه به سير تاريخي آن‌ها در طول شش دهه به نگارندگان كمك مي‌كند تا با پيكره‌اي متوازن و طبيعي سروكار داشته باشند و در صورت نياز با رويكردي تاريخي و درزماني به تحولات زباني بپردازند. از منظر مقوله واژگاني، در تشكيل جفت‌واژه‌هاي متقابل، مقوله اسم بيشترين سهم را به خود اختصاص داده است و مقولات فعل، صفت، قيد و ضمير در رتبه‌هاي بعدي جاي مي‌گيرند. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه بر اساس چارچوب نظري جونز حدود نيمي از جفت‌واژه‌هاي مورد مطالعه قابل تبيين با اصول هفتگانه هستند و اصولي همچون اصطلاح‌گرايي، واج‌شناسي، مثبت بودن و اشتقاق ساختواژي تأثير بيشتري دارند و در مواردي تفاوت‌هاي فرهنگي و بافتي دليل نقض برخي از اصول هستند. همچنين مشخص شد كه الگوي متداول در توالي جفت‌واژه‌هاي متقابل الگويي است كه عضو بي‌نشان بر عضو نشان‌دار پيشي مي‌گيرد. اين امر با يافته‌هاي محققان در خصوص نشان‌داري سازگار است.
چكيده لاتين :
Antonymy is a kind of lexical-semantic relationship between two words that are similar in many aspects out imply opposite meanings. The few previous studies as well as the authors’ initial study on the oral and written corpus reveal that antonyms’ sequence is subject to a hidden regularity. In the study of antonyms’ distribution, their sequence, i.e. A-B or B-A is considered. Earlier studies and observations of writers regarding oral and written corpus indicates a hidden order in the sequence of antonymous pairs. Jones (2002) attempts to reveal this order in light of seven rules, i.e., morphological derivation, positivity, magnitude, chronology, gender, phonology and idiomaticity. In this study, we investigated the sequence of antonymous pairs in a researcher made Persian corpus. The detected and extracted samples include 4000 sentences taken from written and oral genres produced since 1970s to 2010s in Iranian mass media. The texts include journalistic, narrative and scientific texts as well as oral files extracted from movies, TV, and radio programs. To consider radical changes in Persian language, texts exchanged in virtual space such as facebook messages are also taken into account. The diversity of subject and historical order of the texts would help up to work on a natural, well-balanced corpus, and would provide us a platform for a diachronic approach. The samples are collected randomly. As far as the part of speech is concerned, in forming antonymous pairs, the category of nouns tops followed respectively by verbs, adjectives, adverbs and pronouns. The findings indicate that the framework introduced in Jones (2002) could explain almost half of the sequences attested in the corpus. Rules of idiomaticity, phonology, positivity, morphological derivation are more effective and in some cases the cultural and contextual differences may explain the sequence. It was also revealed that the unmarked member mostly precedes the marked one. This finding is consistent with previous studies conducted on markedness.
