تراكم دانش‌آموز و كيفيت تحصيلي در تهران: مطالعۀ موردي پايۀ چهارم ابتدايي

Student Concentration and Academic Quality in Tehran: Case Study of Fourth Grade

هدف اصلي اين مقاله دست يافتن به شواهدي دربارۀ تأثير شمار دانش‌­آموزان در كلاس بر عملكرد تحصيلي آنهاست. با توجه به اهميت كيفيت آموزش، آگاهي از واقعيت موجود دربارۀ پيامدهاي افزايش يا كاهش اندازه كلاس مي­تواند در اتخاذ سياستهاي مناسب در زمينه توزيع و تخصيص امكانات آموزشي تعيين­‌كننده باشد. ادبيات موجود از دو دسته آرا و عقايد تشكيل شده است. گروهي بر اين عقيده­‌اند كه افزايش تراكم دانش‌­آموزان به انحا گوناگون در آموزش اخلال ايجاد مي­كند كه پيامد آن تنزل سطح كيفي آموزش و يادگيري است. در مقابل، عده­اي ديگر معتقدند كه اندكي افزايش شمار دانش­‌آموزان تأثير منفي بر يادگيري نمي­گذارد بلكه حتي ممكن است با ايجاد جوّ رقابت بيشتر ميان آنها، كيفيت تحصيلي نيز بهبود يابد. براي روشن ساختن اين موضوع از نمونه‌­اي مشتمل بر 1294 دانش‌­آموز پايۀ چهارم مدارس عادي دولتي از همۀ مناطق شهر تهران استفاده شده است. اطلاعات دانش‌­آموزان و خانواده­هايشان با تكميل كردن پرسشنامه گرد آمده است. روش تحليل اين مسأله مبتني بر كاربرد تابع توليد آموزشي و تخمين معادلات رگرسيوني برآمده از آن است. شواهد به دست آمده حكايت از اين دارد كه تراكم دانش­‌آموزان در كلاس اثري معنادار بر معدل نمرات و نمرۀ رياضي آنها ندارد. در مقابل، منابع خانواده اثري مهم بر كيفيت تحصيلي فرزندان مي‌­گذارد. مثلاً وجود پدر در خانواده، تحصيلات والدين، درآمد خانواده و تغذيه با شير مادر اثر مثبت بر كيفيت آموزش دارند و فقدان پدر به دليل فوت و بعد خانوار داراي اثر منفي هستند.

The main purpose of this research has been to help with the improvement of the quality of schooling as it relates to the number of students in classrooms and its impact on academic achievement. Considering the importance of the quality of education, knowing about the existing conditions and the consequences of increasing/decreasing the number of students per class, could impact policies in regard to the distribution and allotment of educational resources. Current literature on the subject indicate two opinions on the matter: one considers increase in the number of students detrimental to the quality of teaching and learning, while the other regards a slight increase as an agent of improvement through bringing about competition. To clarify this matter a sample of 1294 4th graders of regular public schools in Tehran completed a questionnaire on their school performance/achievement and family conditions. Data analyses indicate that student concentration has no significant effect on grade point average and on math scores. On the other hand, family resources have a significant effect on students’ academic quality. For instance, the presence of father within the home, parental level of education, family income, and having been nursed by mother have a positive impact on the quality of education, while the death of father has a negative impact.