تحليل محتواي كتابهاي دين و زندگي دوره متوسطه با تأكيد بر شاخصهاي تربيتي در برنامه درسي ملي

Content Analysis of High School Textbooks on Religion and Life with Respect to the Standards Set by the National Curriculum

پژوهش حاضر با هدف بررسي و تحليل كتابهاي درسي دين و زندگي پايۀ دوم و سوم دورۀ متوسطه دوم با تاكيد بر ميزان توجه به شاخصهاي تربيتي در برنامه درسي ملي اجرا شده است. روش پژوهش توصيفي و از نوع پژوهش كيفي و رويكرد پژوهش كاربردي بود. جامعه پژوهش، كتابهاي دين و زندگي دورۀ متوسطه در سال تحصيلي 95-1394 بود كه به صورت هدفمند كتابهاي دين و زندگي پايۀ دوم و سوم دورۀ متوسطه به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. ابزار گردآوري داده‌ها، نمون برگ تحليل محتواي كتابهاي درسي بر مبناي شاخصهاي تربيتي مندرج در برنامه درسي ملي بود. براي استخراج اطلاعات، از روش تحليل محتواي توصيفي استفاده شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان داد: 1. كتابهاي دين و زندگي 2 و 3 دورۀ متوسطه دوم، بر اساس سه مضمون كلي شناخت و معرفت، گرايشها و تمايلات، و عمل و رفتار، منطبق با برنامه درسي ملي نگاشته شده است. 2. تعداد كل مؤلفه‌هاي مفهومي كتابهاي دين و زندگي پايۀ دوم و سوم در مجموع 709 فراواني بود كه از اين تعداد پايۀ دوم 313 و پايۀ سوم 396 فراواني را به خود اختصاص داده بودند. 3. از مجموع مؤلفه‌هاي مفهومي كتابهاي بررسي شده، بيشترين توجه مربوط به مؤلفه‌هاي محور شناخت و معرفت با 425 فراواني و كمترين توجه مربوط به مؤلفه‌هاي محور گرايشها و تمايلات با 87 فراواني بود. از يافته‌هاي پژوهش مي‌توان نتيجه گرفت كه اهتمام ويژۀ مؤلفان كتاب دين و زندگي، افزايش شناخت افراد نسبت به اصول اساسي و فروع دين است و به بحث گرايشها و تمايلات و عمل به فرامين، توجه چنداني نشده است.

The main aim of this research has been to help with the improvement of the quality of education through an improvement in textbooks used. Given the orientation of the post-revolutionary Iranian government and its centralized system of education, the 2nd and 3rd year high school textbooks on religion and life were selected to be content analysed in terms of their correspondence to the national curriculum. The instrument used was constructed based on the indices drawn from the national curriculum. Data analyses revealed that the 2nd and 3rd year high school textbooks on religion and life are written based on the general themes of cognitive, affective, and behavioral dimensions as indicated by the national curriculum. Conceptually, the two textbooks cover a total of 709 concepts of which 313 are covered in the 2nd year textbook and the remaining 396 in the 3rd year textbook. However, conceptual attention is mostly given to the cognitive dimension with the frequency of 425. The least attended dimension is the affective with a frequency of only 87. It can be concluded that the authors have favored the cognitive dimension at the expense of the other two.