قاعده احترام، تكليف يا مسئوليت

The Rule of Respect: Duty or Responsibility

نهادهاي ضمان و مسئوليت مدني محصول فرايندي هستند كه از مرحله‌هاي گوناگوني (وجود حق، پديدساختن تكليف و نقض تكليف) تشكيل مي‌شود. قاعده‌هاي حقوقي و فقهي كه در حوزه اين نهادها نقشي بر عهده دارند، در يكي از اين مرحله‌ها نقش خود را ايفا مي‌كنند؛ بر اساس اين‌ كه در چه مرحله‌اي اثرگذار باشند ماهيت و كاركرد آن‌ها متفاوت خواهد بود و فقط تأثير در مرحله سوم به معناي دخالت مستقيم در مسئوليت مدني است. يكي از قاعده‌هاي فقهي و حقوقي كه در فرايند ضمان و مسئوليت مدني نقش مهمي دارد، قاعده «احترام» است؛ در حالي كه نسبت به اصل دخالت آن در اين فرايند اتفاق‌نظر وجود دارد، نوع و ماهيت آن مورد اختلاف است: آيا اين قاعده به تنهايي شرط كافي براي اثبات مسئوليت مدني و ضمان است يا فقط شرط لازم را فراهم مي‌كند؟ برخي آن را به تنهايي از موجبات ضمان و مسئوليت مدني مي‌دانند و برخي ديگر نقش آن را فقط جعل يك تكليف عمومي مي‌پندارند كه به تنهايي نمي‌تواند باعث ضمان و مسئوليت مدني شود. در نوشتار پيش‌رو از نظريه تكليف‌ انگاري اين قاعده جانب‌داري شده است.

Daman and civil responsibility are outcomes of a process that get perfected through a series of acts. Fight and legal principles and rules that perform certain functions within these institutions exert their effects within those processes. Their identity and function depend on the specific phase wherein they are effective. One of the Fiqh and legal rules that is certainly effective in the process of Daman and civil responsibility. While there is a consensus on the origin of this effect, its type and nature have been subject to various interpretations. Some scholars regard it as a basis of Daman and civil responsibility, while others regard it devising a public duty which in itself cannot cause Daman and civil responsibility. Yet, according to other formulations, this rule fulfills both functions. The present paper delves into detailed discussions made by outstanding. Twelver Shiite ulema in support of the duty-bound framework of this rule, hence their arguments proved tenable.