شناسايي و ارزيابي زراعي و اكولوژيك گياهان فراموش شده در بوم نظام‌هاي زراعي: ابعاد تاريخي تكامل كشاورزي

اغلب مورخين و باستان¬شناسان، ايران را به¬عنوان يكي از خاستگاه¬هاي اصلي پيدايش تمدن بشري و كشاورزي ياد مي‌كنند. از آثار تمدن بشري به جاي¬مانده از هزاران سال پيش در نقاط مختلف فلات ايران به خوبي مي‌توان دريافت كه ايرانيان باستان نقش مهمي را در ايجاد و توسعه كشاورزي ايفا كرده‌اند. بر اساس مدارك باستان¬شناسي پيش از آن¬كه كشاورزي در ساير نقاط جهان آغاز گردد، در فلات ايران كشاورزي شروع شده است. كاوش‌هاي باستان شناسي در استان ايلام بيانگر آن است كه ايرانيان باستان جزء اولين اقوامي بودند كه در حدود 10000 سال قبل اقدام به اهلي¬سازي گياهان و حيوانات كردند. البته در طول زمان پيشرفت كشاورزي روند ثابتي را نداشته و با توجه به حوادث سياسي، اجتماعي و اقتصادي دستخوش حوادث زيادي شده است. در زمان هخامنشيان و ساسانيان به دليل توجه زمامداران به امر كشاورزي، نه تنها در زراعت و دامپروري پيشرفت‌هاي شگرفي حاصل شده بود بلكه در عمليات زيرساختهايي نظير سدسازي و روش‌هاي آبياري از جمله احداث قنات نيز ابداعات فراواني صورت گرفته بود. احداث و توسعه راههاي ارتباطي بين ايران و ساير ملل منجر به افزايش مبادلات تجاري از جمله صادرات و واردات محصولات كشاورزي شد و اين امر موجب معرفي و كشت گياهان جديد در ايران گرديد. در برخي دوران‌ها وقوع جنگ‌هاي متعدد از عوامل اصلي در عقب¬ماندگي كشاورزي ايران بود. به¬عنوان مثال از پيامدهاي حمله مغول به ايران، نابود شدن تأسيسات آبياري، زمين‌هاي كشاورزي، كاهش سطح زير كشت گياهان زراعي، نابودشدن دام¬ها و از بين رفتن نيروي كار انساني بود. با ظهور شخصيت‌هاي تاثيرگذاري در طول تاريخ چون غازان خان، قائم مقام فراهاني و اميركبير، بسياري از عقب ماندگي‌هاي حاصله جبران شد. در طي تاريخ 10 هزار ساله كشاورزي ايران هنوز بخش عمده‌اي از تلاش¬هاي نياكان ما در زير خروارها خاك پنهان بوده كه آثار تلاش¬هاي بي¬وقفه آن¬ها در تمام نوشتارهاي علمي و تاريخي جهان موجود است و جاي آن دارد كه اين دستاوردهاي عظيم پيشينيان خود را كه غبار تاريخ آن‌را از ديد جهانيان مخفي نگه داشته است غبار روبي نموده و با شبيه‌سازي آن¬چه گذشتگان ما در درازاي تاريخ به جهانيان عرضه كرده‌اند، شكوه و عظمت گذشته كشاورزي باستاني را بازيابيم.