تعيين مناطق مستعد كشت يونجه يكساله (Medicagio scutellatu L.) با استفاده از فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) در استان كرمانشاه

با توجه به سازگاري مناسب يونجه يكساله (Medicagio scutellatu L.) با شرايط اقليمي و توپوگرافيكي غرب ايران، شناخت نواحي مستعد كشت اين محصول مي‌تواند حاصلخيزي خاك، احياء مراتع و توليد علوفه را به همراه داشته باشد. ازاين‌رو اين تحقيق باهدف شناخت مناطق مستعد كشت اين گياه با استفاده از روش فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) انجام شد. به اين منظور لايه‌هاي كلاس‌بندي شده پاسخ يونجه يكساله به عوامل اقليمي (بارندگي ساليانه، دماي ميانگين دوره رشد، دماي حداقل و دماي بيشينه دوره رشد) و عوامل توپوگرافيكي (ارتفاع از سطح دريا، شيب و سيما يا جهت شيب)، تهيه شدند. سپس جهت تعيين ميزان اهميت هر يك از عوامل ذكرشده بر رشد يونجه يكساله، از فرايند تحليل سلسله مراتبي، استفاده شد. درنهايت لايه‌هاي نهايي مربوط به اراضي زراعي و مرتعي استان كرمانشاه در چهار پهنه بسيار مستعد، مستعد، نيمه مستعد و غير مستعد طبقه بندي شدند. نتايج به‌دست‌آمده از فرايند سلسله مراتبي (AHP) نشان داد كه از بين عوامل اقليمي و توپوگرافي مؤثر بر رشد يونجه يكساله در منطقه موردمطالعه، نقش عوامل اقليمي (با وزن 0.833) بيشتر از عوامل توپوگرافيكي (با وزن 0.167) بود. در بين عوامل اقليمي بارش بالاترين اهميت و پس‌ازآن ميانگين دماي دوره رشد گياه، دماي بيشينه و دماي كمينه در مرتبه بعدي قرار داشتند. از بين متغيرهاي توپوگرافيكي به ترتيب جهت شيب، شيب و ارتفاع از سطح دريا بود داراي اهميت بودند. همچنين نتايج نشان داد كه اراضي كشاورزي و مرتعي مستعد رشد يونجه يكساله به ترتيب 4570 و 6898 كيلومترمربع، معادل 19 و 28 درصد از كل اراضي استان را به خود اختصاص دادند. در حقيقت با توجه به مساحت اراضي كشاورزي و مرتعي استان كرمانشاه (به ترتيب معادل 9105 و 11849 كيلومترمربع)، مناطق مستعد كشت يونجه يكساله به ترتيب 50 و 59 درصد از كل اراضي كشاورزي و مرتعي استان را مي تواند باشد. به‌طوركلي مي‌توان بيان داشت كه بر اساس متغيرهاي موردبررسي در اين مطالعه، استان كرمانشاه از پتانسيل بالايي دركشت يونجه يكساله به‌عنوان گياهي مناسب در تناوب زراعي و همچنين احياء مراتع، برخوردار است كه استفاده از اين اطلاعات مي‌تواند امكان انتخاب نواحي مستعد كشت يونجه يكساله را براي بهبود مديريت زراعي و مراتع، فراهم آورد.