اثر تنش كم آبي انتهاي فصل بر خصوصيات فيزيولوژيكي منابع جاري، ذخيره اي و ظرفيت توليدي ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) مناطق معتدله

ميزان عملكرد گياهان توسط اثر متقابل محيط و ژنتيك تعيين مي شود. در بين عوامل محيطي، تنش كم آبي در اكثر مناطق كشاورزي ايران در جلوگيري از دستيابي به عملكرد مطلوب گياهان زراعي از‌جمله گندم (Triticum aestivum L.) نقش مهمي دارد. بنابراين، اين تحقيق به‌منظور بررسي نحوه تأثير تنش كم آبي پس از گلدهي بر خصوصيات فيزيولوژيك منابع جاري و ذخيره اي ارقام گندم مناطق معتدله شامل: دو رقم با تيپ رشد بهاره (سيوند و سيروان) و دو رقم با تيپ رشد بينابين (پيشگام و اروم) انجام شد. اين پژوهش در سال زراعي 95-1394در دانشگاه رازي كرمانشاه به‌صورت طرح كرت هاي خردشده بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. تيمار تنش كم آبي در دو سطح شامل: شاهد و قطع كامل آبياري پس از گلدهي در كرت هاي اصلي و رقم ها در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. بر اساس نتايج به‌دست آمده، اعمال تنش كم آبي به‌طور متوسط موجب 36، 28، 24 و 26 درصد كاهش عملكرد دانه به ترتيب در ارقام سيوند، سيروان، پيشگام و اروم گرديد. 7 و 21 روز بعد از گرده‌افشاني در شرايط شاهد رطوبتي به ترتيب ارقام سيوند و سيروان بيشترين سرعت فتوسنتز (به ترتيب با 24.5 و 21.9 ميكرومول دي‌اكسيد كربن بر مترمربع در ثانيه)، سرعت تعرق، هدايت روزنه اي و كارايي فتوشيميايي فتوسيستم II و پايين ترين دماي برگ و در هر دو مرحله مذكور رقم اروم كمترين مقادير صفات فوق را داشتند. تنش كم آبي دماي برگ را 7 و 21 روز بعد از گرده‌افشاني افزايش و سرعت فتوسنتز غلظت CO2 اتاقك روزنه‌اي، هدايت روزنه‌اي، سرعت تعرق و حداكثر كارايي فتوشيميايي را به‌طور معني داري كاهش داد. رقم پيشگام بالاترين مقدار انتقال مجدد را در هر دو شرايط رطوبتي داشت. سهم انتقال مجدد در شكل گيري عملكرد دانه در ارقام موردبررسي كمتر از 30 درصد بود. با توجه به نتايج به‌دست آمده، ارقام تيپ رشد بهاره در مقايسه با تيپ رشد بينابين در كشت پاييزه ازنظر عملكرد دانه حساسيت بيشتري نسبت به تنش كم آبي پس از گلدهي داشتند و كاشت آنها در اين شرايط با كاهش عملكرد دانه بيشتري توأم همراه خواهد بود.