روح قانون در حقوق ايران

The Spirit of Law in the Legal System of Iran

در نوشتههاي حقوقي، مطابق يا مخالف «روح قانون» دانستن استنباط ها رايج است. نويسندگان عليرغم استناد به روح قانون هيچگاه به چيستي و مباني استناد به اين عنوان نميپردازند. روح قانون به عنوان منبع قاعده حقوقي در ماده 3 قانون آيين دادرسي مدني مصوب 1318 مطرح و در قوانين و مقررات پراكنده مورد توجه بوده است. هر چند اصل يكصد و شصت و هفتم قانون اساسي جايگاه «روح قانون» به عنوان منبع حقوقي حل و فصل دعاوي را متزلزل ساخت، اما اين عنوان همچنان در كنار ساير موارد اعلامي در اين اصل به حيات خود ادامه داد. در اين راستا حتي پـس از نسـخ ماده 3 مزبور، رويه قضايي موارد متعددي از استناد به روح قانون را ثبت كرده است. دكترين حقوقي نيز معني اجماعي از اين عبارت به دست نميدهد و شامل طيف وسيعي از سادهترين مفاهيم نظير مفهوم مخالف قانون تا كليترين مفاهيم مانند مباني استنباط اصول كلي حقوقي را شامل ميشود. در اين طيف وسيع گاه معاني متضادي براي اين مفهوم ارائه ميگردد كه به هيچوجه قابل جمع نيستند.

In the legal works, it is usual to reason by relying on the spirit of law. In spite of this fact, authors do not explain the nature and basis of the spirit of law. The spirit of law as a legal source was incorporated in the former Civil Procedure Code 1940, article 3.Although the principle 167 of the Constitution weakened the spirit of the law as a legal source, but it survives accompanied with other sources mentioned in the principle. It is necessary to mention that even after the abrogation article 3, the spirit of law has been invoked by courts in several cases. There is no unanimity, in the doctrine, about its meaning. It contains a great spectrum of meanings; from a simple meaning such as contrary argument to the general conceptions like the basis to the deduction general principle of law. In this great spectrum, there are so contradictory meanings that cannot be harmonized in legal system.