نقش سوگيري‌هاي شناختي در رفتار اطلاعاتي علمي دانشجويان تحصيلات تكميلي دانشگاه خوارزمي

The Role of Cognitive Biases in scientific information behavior of postgraduate students in Kharazmi University

زمينه و هدف: با توجه به نقش جنبه‌هاي روان‌شناختي در رفتار اطلاعاتي انسان و تأثير عوامل رواني بر تعامل انسان و اطلاعات، اين پژوهش به مطالعه سوگيري‌هاي شناختي در رفتار اطلاعاتي مي‌پردازد .بدين ‌ترتيب هدف اصلي پژوهش، بررسي نقش سوگيري‌هاي شناختي در رفتار اطلاعاتي علمي دانشجويان تحصيلات تكميلي دانشگاه خوارزمي است. روش: پژوهش با رويكرد كيفي و روش گرانددتئوري(نسخه كلاسيك) انجام شده است. جامعه آماري پژوهش كليه دانشجويان مقطع تحصيلات تكميلي دانشگاه خوارزمي بودند. با در نظر داشتن نمونه‌گيري هدفمند و با استفاده از نمونه‌گيري دردسترس، 25 نفر از آنها به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. داده‌هاي پژوهش با استفاده از ابزار مصاحبه گردآوري و از طريق پيگيري اصول تحليل داده‌ها و مباني كدگذاري در گراندد‌تئوري تحليل شده‌اند. يافته‌ها: براساس تحليل داده‌هاي پژوهش، سوگيري‌هاي شناختي در رفتار اطلاعاتي علمي افراد تأثيرگذار هستند. 28 مورد سوگيري شناختي در متن مصاحبه‌هاي پياده‌سازي شده شناسايي شد. در هر يك مراحل شش گانه مدل رفتار اطلاعاتي ايزنبرگ و كويتز، سوگيري‌هاي شناختي به شكلي تأثيرگذار هستند. سوگيري‌ها مي‌توانند در تشخيص، تعيين و تبيين نياز اطلاعاتي، تصميم‌گيري براي گزينش منابع اطلاعاتي، انتخاب مراكز اطلاعاتي، استخراج و استفاده از اطلاعات، سازماندهي و به اشتراك‌گذاري اطلاعات كسب شده و در نهايت در ارزيابي فرآيند كاوش اطلاعات نقش ايفا كنند. نتيجه‌گيري: سوگيري‌هاي شناختي در كنار ديگر عوامل مطرح در رفتار اطلاعاتي قرار مي‌گيرند و مي‌توانند بر آنها تأثير بگذارند و يا از آنها تأثير بپذيرند. سوگيري‌ها مي‌توانند پيامدهايي چون عدم موفقيت در بازيابي و كسب اطلاعات، پرهيز از اطلاعات و در نهايت شكست در رفع نياز اطلاعاتي داشته باشند. براي درك عميق‌تر از نقش سوگيري‌هاي شناختي، لازم است آنها را در بافت‌ها و در شكل‌هاي مختلف رفتار اطلاعاتي مورد بررسي قرار داد.

Background and Aim: considering the significance of cognitive and psychological factors in human-information interaction, this study investigates the role of cognitive biases in academic information behavior of postgraduate students at Kharazmi University. Methodology: this qualitative research used classic grounded theory as the method. The research population included all postgraduate of Kharazmi University who were at the writing up stage. Twenty-five students were chosen through a purposive convenient sampling process. The data were collected through semi-structured interviews and were analyzed based on the classic grounded theory coding and qualitative content analysis. Eisenberg & Berkowitz information behavior model was used as the framework. Findings: The results showed that cognitive biases influence people's information behavior and 28 of cognitive biases were identified. Cognitive biases interfere on different six steps of Eisenberg & Berkowitz information behavior model. Biases can play a role in identifying and explaining information needs, selecting information resources, selecting information centers, using information, organizing and sharing information and evaluating the information seeking process. Conclusions: cognitive biases can affect or be affected by other factors involved in information behavior. Failure in information access and information retrieval, information avoidance and also failure in resolving information needs are some of cognitive biases’ consequences. Cognitive biases should be studied in different contexts so that other aspects can be more thoroughly understood.