شناسايي و دسته‌بندي خودكار دستگاه‌ها و گوشه‌هاي موسيقي سنتي ايراني: بررسي تحليلي و تطبيقيِ پژوهش‌هاي انجام شده (پيشرفت‌ها و كاستي‌ها)

Automatic Identification and Classification of the Iranian Traditional Music Scales (Dastgāh) and Melody Models (Gusheh): Analytical and Comparative Review on Conducted Research

زمينه و هدف: شناسايي و دسته‌بندي خودكار دستگاه‌ها و گوشه‌هاي موسيقي سنتي ايراني، كه بيش از يك دهه توجه پژوهشگران را به خود جلب كرده است، يكي از شاخه‌هاي حوزه بازيابي اطلاعات موسيقي محسوب مي‌شود. گفتارِ حاضر با هدف مرور پژوهش‌هاي انجام شده در اين حوزه و نيز تحليلِ مسائل، رويكردها و موانعِ پيش رو انجام شده است. روش پژوهش: رويكرد پژوهش، از نوع تحليل محتوا و شيوۀ گردآوردي داده‌ها، بر اساس مطالعه اسنادي- كتابخانه‌اي بوده است. يافته‌ها: اصلي‌ترين محدوديت‌ها و دلايل ناكارآمدي پژوهش‌هاي اين حوزه را مي‌توان ناشي از انجام پژوهش‌ها به صورت موازي و مجزّا، نبودِ پايگاه داده منسجم براي موسيقي ايراني و نداشتنِ دانش كافي پژوهشگران از مباني نظري موسيقي سنتي ايراني دانست. نتيجه‌گيري: بطوركلي، دو رويكردِ ماكرو و ميكرو را مي‌توان براي پژوهش‌هاي مرتبط با شناسايي خودكار موسيقي ايراني متصور شد. عمده پژوهش‌هايي كه تا كنون منتشر شده‌اند با رويكردِ ماكرو بوده و در آن صرفاً بر اساس اِشِل صوتيِ پنج دستگاهِ اصلي، سعي در تفكيك و شناسايي خودكارِ اين دستگاه‌ها از يكديگر داشته‌اند. از آنجا كه تقسيم‌بنديِ دستگاه‌ها از اصالت لازم برخوردار نبوده و در اين خصوص بينِ نظريه‌پردازان و موسيقي‌دان‌ها، از نظر تعداد دستگاه و مرزِ بين آنها اتفاق نظر وجود ندارد، انجامِ پژوهش‌هايي با رويكردِ ميكرو، كه در آن تأكيد بر شناسايي خودكارِ گوشه‌ها بر اساسِ بررسي سيرِ ملوديِ جمله‌هاي مُعرّف هر گوشه است، پيشنهاد شده است.

Background and Aim: Automatic identification and classification of the Iranian traditional music scales (Dastgāh) and melody models (Gusheh) has attracted the attention of the researchers for more than a decade. The current research aims to review conducted researches on this area and consider its different approached and obstacles. Method: The research approach is content analysis and data collection method is based on the documentary-library study. Results: Findings indicated that the main obstacles and reasons for the inefficiency of this area researches are due to performing the researches in parallel and individually, lack of a coherent dataset for Iranian traditional music and also, lack of researcher’s knowledge of the theoretical foundations of Iranian traditional music. Conclusion: It could be considered two main approaches for researches in automatic identification of the Iranian traditional music. The major researches has been published until now, is conducted based on Macro approach, which merely considers the scales of five Dastgāhs in distinguishing them from each other. Since Dastgāhs division does not have enough authenticity and there is no consensus on the number of Dastgāhs and their boundaries among the Iranian music theorists, Micro approach has been suggested for future researches, which tries to identify short melody models (Gushehs) based of melody sequences of representative phrase of the Gusheh.