واج آرايي و نغمه حروف در قرآن كريم

Alliteration and Tone of Letters in Holy Quran

يكي از زيباترين آرايه‌هاي بديع لفظي، «واج آرايي» است كه در قرآن كريم به وفور ديده مي­شود و نقش مهمي در تقويت موسيقي كلام دارد. با اين حال، هرچند تحقيقات زيادي پيرامون بلاغت قرآن انجام شده، تا كنون پژوهشي جدّي در جهت كشف اين آرايه و تحليل زيبايي­هاي آن در قرآن، صورت نگرفته است. از ديگر آرايه­هاي مبتني بر تكرار واج، «نغمه حروف» را مي‌توان نام برد كه هرچند اهل بلاغت تا كنون به عنوان آرايه‌اي مستقل به آن نپرداخته­اند، اما از تأثير شگرف آن در زيباسازي و تقويت موسيقي سخن نمي­توان چشم پوشيد. اين دو آرايه لفظي در قرآن كريم، ارتباط شگفت‌آوري هم با معناي كلام دارند و اين ارتباط در موارد بسياري قابل كشف و بررسي است. در اين نوشتار كه به روش تحقيقي- تحليلي انجام گرفته، سعي شده تا تعريفي قابل قبول از «نغمه حروف»، دركنار «واج آرايي» ارائه شود. همچنين نمونه‌هايي زيبا از اين دو فن بديعي در قرآن كريم معرفي شده و به مواردي از تناسب دل انگيز اين دو آرايه لفظي، با معناي كلام پرداخته شده و شاهد مثال­هايي از ادبيات فارسي نيز در اين زمينه ارائه گرديده است.

One of the most beautiful verbal rhetoric part of speech is alliteration which is frequently seen in Holy Quran and plays vital role in strengthening speech rhythm. Although many researches have been done on Quran’s rhetorics, no serious research to find out the abovementioned figure of speech and its beauties in Quran. Other figure of speech based on alliteration repetition is “tone of letters”, although rhetoric scholars have not studied it as an independent figure of speech, its wonderful effect on beautifying and strengthening speech song can’t be ignored. This article – which is done with research – analytical method – tries to offer acceptable definition of “tone of letters” beside alliteration. Awesome samples of these two figures of speech in Holy Quran are introduced as well as some Persian examples.