مبنايي متفاوت براي جبران خسارات ناشي از وسايل نقليه

A Different Basis for Compensation of Physical Damages Caused by Vehicles

جبران خسارت كه دير زماني، آوردۀ انحصاري مسئوليت مدني انگاشته مي­ شد، به دنبال تحولات اجتماعي و مطالبۀ مستمر امنيت، موضوع نظام­ هاي مستقلي شده است كه با مبنايي متفاوت، جايگزين مسئوليت مدني گرديده ­اند. با وجود تنوع اين نظام ­هاي جايگزين به ­نظر مي رسد كه آنها را مي­ توان تحتِ عنواني واحد بررسي كرد. در اين راستا، نظريۀ «تضمين اجتماعي» كه در حقوق فرانسه ارائه شده است، با شناسايي «خطر اجتماعي» و در پرتو مفهوم همبستگي، تلاش در تمهيدِ منطقي، متمايز و حمايت فراگيرِ زيان­ ديده دارد. طلايۀ اين منطقِ حمايتي در حقوق ايران را مي­ توان در زمينۀ جبران خسارت حوادث ناشي از وسايل نقليه مشاهده كرد. فارغ از تعابير ياد شده، «قانون بيمه اجباري خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشي از وسايل نقليه»، وام دار انديشه ­اي است كه با گذر از مسئوليت مدني، جبران را ملازم ورود زيان مي­ انگارد. برداشت متفاوت از حادثه و اهتمام به تدارك زيان، عدول از مسئوليت مدني و الزامات آن و تعهد مستقلِ نهاد جبران­ كننده، نشانگر شباهت نظام جبران خسارت ناشي از وسايل نقليه با «تضمين اجتماعي» است. معرفي اين انديشه و وجه شَبَه آن با جبران خسارات ناشي از وسايل نقليه در حقوق ايران، به همراه نقد رويۀ قضايي، مي‌تواند زمينه ­اي براي پوشش گستردۀ خسارات بدني و حمايت بيشتر از زيان­ ديدگان فراهم آورد.

Compensation, considered as the exclusive consequence of civil responsibility for a long time, has been the subject of independent systems that civil responsibility has been replaced by them with a different logic and basis. Despite the diversity of these alternative systems, all of them can be studied as "social guarantees". This theory, provided in French law, attempts to protect the victims completely with identifying the "social risk" and in the light of the concept of solidarity. The sign of this supportive logic in Iranians law can be seen in victim’s compensation of accidents caused by vehicles. Regardless of the terms mentioned, “The Compulsory Insurance Act for third parties damages as a result of vehicles accidents", has established a different system from civil responsibility. A different perception of the accident and the effort for compensating losses plus difference from civil liability and its requirements are the similar indicators with "social guarantee". The presentation of this idea and its resemblance in Iranian law, which is the subject of the present article, could provide a ground for extensive coverage of physical damages and support of vehicle victims.